Όλα τα σενάρια αν ξεσπάσει πόλεμος στην Ουκρανία

«Αν κλείσει τη στρόφιγγα φυσικού αερίου η Ρωσία, μπορεί να παγώσει η Ευρώπη, αλλά θα παγώσει οικονομικά και αυτή, αφού θα χάσει δισεκατομμύρια πολύτιμου συναλλάγματος», άκουσα να λέει κάποιος θαμώνας καφετέριας, καταθέτοντας στην παρέα του την απλή αλλά όχι απλοϊκή σκέψη, καθώς στηρίζεται σε μια λογική βάση.

Προς το παρόν, η Μόσχα ωφελείται οικονομικά από τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου, που έφτασαν στον… ουρανό, λόγω της αυξημένης ζήτησης κυρίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση (με ανακοίνωσή της η ρωσική Gazprom, ενημέρωνε ότι τα έσοδά της μόνο για την περίοδο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2021 αυξήθηκαν στα 2,4 τρισ.!). Συνολικά, το 60% των εσόδων της από τις εξαγωγές φυσικού αερίου προέρχεται από την ΕΕ.

Από το ρωσικό φυσικό αέριο εξαρτώνται και μικρότερες χώρες της Ευρώπης, όπως η Βόρεια Μακεδονία, η Βοσνία- Ερζεγοβίνη και η Μολδαβία. Η εξάρτηση της Σερβίας φτάνει σε ποσοστό 89% και υπερβαίνει το 90% στη Φινλανδία και τη Λετονία.

Η Ρωσία καλύπτει περίπου το 1/3 των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, μέσω του αγωγού Yamal και του Nord Stream, με δυναμικότητα μεταφοράς ετησίως 33 δισ. κυβικών μέτρων και 55 δισ. κυβικών μέτρων, αντιστοίχως. Μέσω αγωγών που διέρχονται από την Ουκρανία μπορούν να διοχετευθούν επιπλέον 40 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως και 31,5 δισ. κυβικά μέτρα μέσω της Τουρκίας.

Ωφελημένες από την ενεργειακή κρίση, που εντείνεται εξαιτίας των τεταμένων σχέσεων Ρωσίας – Ουκρανίας, είναι και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες προμηθεύουν την Ευρωπαϊκή Ένωση με το δικό τους σχιστολιθικό αέριο σε υγροποιημένη μορφή (LNG), που μεταφέρουν ως επί το πλείστον τα πλοία Ελλήνων εφοπλιστών (οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν το 15,58% του παγκόσμιου στόλου υγραεριοφόρων LNG / LPG, σύμφωνα με έκθεση 2020-2021 της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών).

Τα δύο τρίτα των αμερικανικών εξαγωγών LNG κατευθύνθηκαν στην Ευρώπη τον προηγούμενο μήνα, ακόμα και με εκτροπές προμηθειών από την Ασία (περίπου 10 φορτία LNG) προς τη Γηραιά Ήπειρο, λόγω των υψηλότερων τιμών ενέργειας.

Εκτίμηση ΙΕΑ

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) προειδοποιεί ότι δεν μπορούν να καλυφθούν οι ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης, αν συμβεί το μοιραίο στο ρωσο-ουκρανικό μέτωπο.

Στοιχεία που παρουσίασε άλλωστε η γερμανική τράπεζα Commerzbank δείχνουν ότι τα υφιστάμενα αποθέματα φυσικού αερίου στους ταμιευτήρες των κρατών-μελών της ΕΕ παρουσιάζουν πληρότητα της τάξης περίπου του 47%.

Η Gazprom εξάλλου, επικαλούμενη την Gas Infrastructure Europe, αναφέρει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν πάρει το 80,3% του φυσικού αερίου, που αντλήθηκε το καλοκαίρι του 2021, από τις υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Όσο για «τα αποθέματα της Ουκρανίας, είναι 46,1% χαμηλότερα από τον περσινό Ιανουάριο».

Σημειώνεται ότι οι τεχνολογίες αποθήκευσης (βλέπε π.χ. υδρογόνου) θέλουν ακόμα χρόνο, ίσως δεκαετίες, έως ότου ωριμάσουν, για να λέμε ότι έχουμε αποθήκευση ενέργειας που θα διασφαλίζει την επάρκεια και θα προστατεύει την Ευρώπη από τις ορέξεις των Μεγάλων του πλανήτη. Σήμερα, η ΕΕ διαθέτει αποθηκευτική ικανότητα για περισσότερο από το 20% της ετήσιας χρήσης φυσικού αερίου – όμως δεν διαθέτουν όλα τα κράτη-μέλη εγκαταστάσεις αποθήκευσης.

Με αισιοδοξία αλλά και προβληματισμό βλέπει τα πράγματα η αρμόδια επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον, αν κρίνουμε από την τοποθέτησή της, ότι τα διαθέσιμα αποθέματα φυσικού αερίου στην ΕΕ και τα δίκτυα των ενεργειακών τερματικών σταθμών θα προστατεύσουν την Ευρώπη από μεγάλα προβλήματα ασφάλειας εφοδιασμού. Η ίδια όμως μίλησε και για προσεκτική προετοιμασία της Ευρώπης, σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε σεναρίου σε σχέση με το Ουκρανικό.

Περί εισβολής

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα μπορέσει να βρει πραγματικό υποκατάστατο για το ρωσικό φυσικό αέριο, αν η Μόσχα αποφασίσει να μειώσει ή να σταματήσει τη ροή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αναφέρει ο Αλεξάντερ Ντίνκιν, πρόεδρος του Ρωσικού Ινστιτούτου Παγκόσμιας Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων, σχολιάζοντας ειρωνικά τα περί εισβολής της χώρας του στην Ουκρανία.

Αν η Ρωσία εισβάλει, δεν θα υπάρξει αγωγός Nord Stream ΙΙ, δήλωσε από την Ουάσινγκτον ο πρόεδρος Μπάιντεν κατά την πρόσφατη συνάντησή του με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς (σ.σ αν λειτουργήσει ο αγωγός που παρακάμπτει την Ουκρανία, διπλασιάζονται οι ποσότητες φυσικού αερίου στη Γερμανία από την Gazprom).

Μετατόπιση ισχύος

Οι υψηλές τιμές και οι προκλήσεις στον εφοδιασμό φυσικού αερίου που προκαλούνται από την κρίση με τη Ρωσία βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας μας, τονίζει ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ: Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις βραχυπρόθεσμες πιέσεις, ενώ τηρούμε τον μακροπρόθεσμο στόχο μας για τη μετάβαση στο μηδέν. Η ενεργειακή μετάβαση θα συνεχίσει να αλλάζει τις γεωπολιτικές ισορροπίες, συνεχίζει ο Ύπατος Εκπρόσωπος, υπογραμμίζοντας ότι μετατοπίζεται η ισχύς από αυτούς που ελέγχουν τα ορυκτά καύσιμα σε αυτούς που αναπτύσσουν τεχνολογίες καθαρής ενέργειας. Η καθαρή μηδενική και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση είναι ζωτικής σημασίας για τη διάσωση του πλανήτη μας, αλλά θα έχει επίσης οφέλη και στην εξωτερική πολιτική – ένας κόσμος που θα λειτουργεί με καθαρή ενέργεια θα είναι ένας πιο σταθερός και καλύτερος κόσμος για όλους, αν και θα δημιουργήσει επίσης νέες εξαρτήσεις λόγω των υλικών που απαιτούνται. Ο κ. Μπορέλ είπε επίσης ότι αν οι τιμές της ενέργειας παραμείνουν υψηλές καθ’ όλη τη διάρκεια του 2022, τροφοδοτώντας υψηλότερο πληθωρισμό, αυτό θα επηρεάσει σοβαρά την ανάκαμψη μετά την πανδημία.

Εναλλακτικές λύσεις

Οι Βρυξέλλες αναζητούν επιπλέον εναλλακτικές λύσεις εφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο (εισάγει το 40% με 50% από τη Ρωσία), συζητώντας και με άλλες χώρες (Κατάρ Αζερμπαϊτζάν, Νορβηγία), σε περίπτωση επιδείνωσης του Ουκρανικού ζητήματος. Για τον ίδιο λόγο, οι ΗΠΑ έχουν προσεγγίσει χώρες-παραγωγούς φυσικού αερίου, όπως η Νιγηρία, η Αίγυπτος και η Λιβύη, και εταιρείες στην Αλγερία για την αύξηση της παραγωγής σε περίπτωση σύρραξης.

Άλλες αγορές

Εν τω μεταξύ, η Ρωσία αναδιπλώνεται ενεργειακά δείχνοντας προς τη Δύση ότι υπάρχουν και αλλού αγορές για το φυσικό της αέριο – αν και η μεγαλύτερη αγορά είναι η Ευρώπη. Πριν από λίγες μέρες υπέγραψε συμβόλαιο 30ετούς διάρκειας για την προμήθεια φυσικού αερίου στην Κίνα. Η Gazprom πρόκειται να τροφοδοτεί μέσω νέων αγωγών την κρατική κινεζική ενεργειακή εταιρεία CNPC με 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Ήδη προμηθεύει με αέριο τον ασιατικό γίγαντα μέσω του αγωγού Power of Siberia. Οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου στην Κίνα ανήλθαν το 2021 σε 16,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Ποια θα είναι η τελική κατάληξη, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα. Η συγκέντρωση στρατευμάτων στα ρωσο- ουκρανικά σύνορα και η κινητοποίηση αμερικανικών δυνάμεων έχουν προκαλέσει ανησυχία σε ολόκληρη την ανθρωπότητα, που παρακολουθεί με αγωνία τις «ψυχροπολεμικές» εξελίξεις, ελπίζοντας να μη γίνει πραγματικότητα το χειρότερο σενάριο, που δεν είναι άλλο από μια σύρραξη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Ακόμα και οι οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο, κυρίως στις ασθενέστερες οικονομικά χώρες. Όπως επισημαίνουν διεθνείς αναλυτές, η Μόσχα θα αντιδράσει έντονα κλείνοντας τη στρόφιγγα προς την Ευρώπη, αν η Δύση αποσυνδέσει τη Ρωσία από το διεθνές σύστημα διατραπεζικών πληρωμών.

Ας ελπίσουμε να επικρατήσει η σωφροσύνη μεταξύ των εμπλεκομένων και η διπλωματική οδός να δώσει τη λύση.

 

του Φίλη Καϊτατζή

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο

Προβολές: 63