Με αφορμή πρόσφατη εκδήλωση για τον τουρισμό, που διοργάνωσε το TEDxAthens, συνομιλήσαμε με τον Δρ. Σωτήρη Βαρελά, επίκουρο καθηγητή Στρατηγικής (Τμήμα Τουριστικών Σπουδών) στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και διευθυντή του εργαστηρίου τουριστικής αριστείας.

Οι εκτιμήσεις για τα έσοδα από τον τουρισμό είναι ότι φέτος θα ξεπεράσουν τα αντίστοιχα του 2022(17,67 δισ. ευρώ)κατά 10%-20%. Ποιες είναι οι προκλήσεις, που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα μας,από τις ολοένα αυξανόμενες ταξιδιωτικές ροές,σε επίπεδο υποδομών, ενέργεια-ηλεκτροδότηση,νερό, αποχέτευση κ.λπ.;

Οι εκτιμήσεις είναι σωστές, αλλά θα πρέπει να μας απασχολούν, εκτός από τα ποσοτικά στοιχεία της επισκεψιμότητας, και τα ποιοτικά. Το 2023 μπορεί να ξεπεράσουμε τα 31 εκατ. αφίξεις με έσοδα περίπου 18 δισ. ευρώ, ενώ το 2015 είχαμε 23 εκατ. αφίξεις και έσοδα 14,2 δισ. ευρώ. Αυτό δείχνει μια αυξανόμενη τάση στις αφίξεις, με όχι ανάλογη αύξηση στις ταξιδιωτικές εισπράξεις. Και, το σημαντικότερο, το 20% αυτών των ροών είναι τον Αύγουστο μήνα, όπου οι εγχώριοι πόροι δεν επαρκούν και οδηγούμαστε σε εισαγωγές προϊόντων.Από την άλλη, ο τουρισμός αποτελεί μια διαδικασία κινητικότητας, που επηρεάζει καθοριστικά το περιβάλλον (εκπομπές CO2 από αεροπορικές εταιρείες,κρουαζιέρα, ρύπανση – κάθε επισκέπτης, φεύγοντας, αφήνει 2 με 5 κιλά σκουπίδια)και ευρύτερα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, δηλαδή την ενέργεια που απαιτείται.Στο άμεσο μέλλον, έως το 2030, αναμένονται 1,8 δισ. αφίξεις διεθνώς, ενώ στην Ελλάδα οι αφίξεις θα κυμαίνονται σταθερά άνω των 32 εκατ. επισκεπτών.

Τέσσερις κυριότεροι προορισμοί (Αθήνα, Ρόδος, Κρήτη, Κέρκυρα) απορροφούν περίπου το 65% των συνολικών διανυκτερεύσεων. Οι Περιφέρειες Νότιου Αιγαίου, Κρήτης, Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας, Ιονίου δέχονται το 84% των επισκέψεων, το 87% των διανυκτερεύσεων και το 89% των εισπράξεων. Αποτέλεσμα, οι υποδομές αυτών των περιοχών να δέχονται πιέσεις, να εμφανίζουν μεγάλη εξάρτηση στο ΑΕΠ τους από τον τουρισμό και οι υπόλοιπες περιοχές να υπολείπονται των αναπτυξιακών ευκαιριών.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της άναρχης τουριστικής δραστηριότητας στο περιβάλλον και ποιες οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης στην επιλογή και επισκεψιμότητα δημοφιλών προορισμών;

Από την κλιματική κρίση έχουμε συχνά-πυκνά καταστροφικά χτυπήματα, π.χ.:ένας τυφώνας τη θερινή περίοδο, που πιθανώς να καταστρέψει τον προαύλιο χώρο ενός resort, μια κατακλυσμιαία νεροποντή σε παραθαλάσσιους προορισμούς. Σύμφωνα με το ερευνητικό πρόγραμμαPESETA, μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου στη μεσογειακή λεκάνη θα μειώσει τον εισερχόμενο τουρισμό κατά 1% και θα προκαλέσει μείωση τουριστικών εσόδων της τάξεως του 1 δισ. ευρώ.Στο δυσμενές σενάριο αύξησης 5 βαθμών Κελσίου, η μείωση θα αγγίξει τα 5 δισ.

Η εικόνα ολοκληρώνεται, αν συμπεριλάβουμε ζητήματα κοινωνικά και οικολογικά: Προορισμοί όπως η Βαρκελώνη (1,6 εκατ. κάτοικοι), δέχεται ετησίως όσους επισκέπτες δέχεται η Ελλάδα!Κάθε χρόνο 24 εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται τη Βενετία, όπου 1 κάτοικος αντιστοιχεί σε 140 τουρίστες!Στο Βερολίνο, τα ενοίκια την προηγούμενη δεκαετία εμφάνισαν αύξηση κατά 56%, με αποτέλεσμα ο μόνιμος πληθυσμός να μειωθεί δραματικά, ενώ αρκετά τοπικά επαγγέλματα σταμάτησαν.

Πώς συσχετίζεται ο βιώσιμος τουρισμός με την παράμετρο «ηθική των επενδυτών»;

Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ακολουθούν το πλαίσιοESG (EnvironmentalSocial Governance, ή Περιβάλλον – Κοινωνία – Εταιρική Διακυβέρνηση), καθώς και τους στόχους που θέτουν τα Ηνωμένα Έθνη στην ατζέντα για το 2030 με τους στόχους για την αειφορία SDG Sustainable Development Goals. Στο άμεσο μέλλον η επιδότηση και η δανειοδότηση των τουριστικών επιχειρήσεων θα είναι άμεσα συνδεδεμένες με αυτούς τους δείκτες ESG.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού αναφέρει ότι μία από τις πρακτικές που πρέπει να εφαρμόζονται στον αειφόρο τουρισμό είναι και η βέλτιστη χρήση των περιβαλλοντικών πόρων. 

Η προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να διαπνέει κάθε δραστηριότητα των επιχειρήσεων –να μετατραπούν από χώρους διαμονής σε eco-minded επιχειρήσεις:π.χ., μηδενική καθαρή κατανάλωση ενέργειας, μείωση του CO2 ειδικά για τις εταιρείες μεταφοράς,χρήση ΑΠΕ στις τουριστικές μονάδες,διαχείριση αποβλήτων και υδάτων (κομποστοποίηση και δημιουργία λιπάσματος),χρήση διαδικασιών foodwaste (δεν πετάμε τίποτα από το γεύμα),εφαρμογή κυκλικής οικονομίας στα εστιατόρια όπου προωθούμε τα αναξιοποίητα γεύματα σε όσους το έχουν ανάγκη.

Αρκετές από αυτές τις ενέργειες απαιτούν αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, όπως ψηφιακό ή ευφυές (smart) δίκτυο διανομής ενέργειας, έξυπνους ενεργοποιητές κ.λπ.

Βραχυπρόθεσμα,αυτές οι τεχνολογίες έχουν σημαντικό κόστος και θα πρέπει να τύχουν επιδότησης από το κράτος.Μακροπρόθεσμα όμως, αυτή η αειφόρος διαχείριση μειώνει αισθητά τα λειτουργικά έξοδα στις επιχειρήσεις φιλοξενίας.

Αλλά πέραν από τους αμιγώς περιβαλλοντικούς πόρους, μας ενδιαφέρουν και τι κάνουν για την ίδια την κοινωνία.Πώς τονώνουν και διαχέουν τα έσοδά τους στην τοπική κοινωνία, πώς τη δυναμώνουν με τη χρήση τοπικών προϊόντων.

Συνεπώς είναι απαραίτητη η σύνδεση των τοπικών οικονομιών, της πρωτογενούς παραγωγής,με την τουριστική ανάπτυξη;

Είναι μονόδρομος η τουριστική ανάπτυξη, η οποία με μετρήσιμα αποτελέσματα θα στηρίζει την τοπική οικονομία.Θα πρέπει να επιδιώκουμε ένα μοντέλο εσωτερικής δικτύωσης περιβάλλοντος, πολιτισμού, τουρισμού, προϊόντων, θεματικών δραστηριοτήτων, με στόχο να προκύψουν σημαντικά συνεργατικά αποτελέσματα για όλους. Τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια να χρησιμοποιούν τοπικά προϊόντα (ελληνική κουζίνα, ελληνικό πρωινό) και να τα προβάλουν μέσα από τις βιτρίνες τους και οι τοπικοί παραγωγοί να προσφέρουν τα προϊόντα τους σε καλές τιμές στις επιχειρήσεις φιλοξενίας της περιοχής, προβάλλοντας τον προορισμό στις συσκευασίες τους. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται και η άμεση συνεργασία των πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων με την οικονομία της φιλοξενίας. Χαρακτηριστικό μοντέλο επιχειρηματικής ηθικής και αριστείας, που έχουμε μελετήσει ως Πανεπιστήμιο Πειραιώς, αποτελούν οι επενδύσεις της Τ.Ε.ΜΕΣ ΑΕ και της CostaNavarino. Η συνολική επίδραση στο ΑΕΠ της Μεσσηνίας ξεπερνά το 8%. Η CostaNavarinoασκεί μια πολιτική αναζήτησης προμηθευτών έως 100 Km στην ευρύτερη περιοχή, ενώ τα προμηθευόμενα υλικά προέρχονται κατά 37% από τη Μεσσηνία και 6% από την υπόλοιπη Πελοπόννησο. Έχουμε υπολογίσει ότι, με την ολοκλήρωση των επενδύσεων στην περιοχή, η επένδυση θα δημιουργήσει 14.045 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας.

Σεβασμός στο περιβάλλον

Η βιωσιμότητα είναι μονόδρομος για την τουριστική ανάπτυξη (σεβασμός στο περιβάλλον, ποιότητα ζωής των κατοίκων κ.λπ.), τονίζει ο Δρ. Σωτήρης Βαρελάς:«Και αυτό είναι εφικτό και για την Ελλάδα,όταν οι προορισμοί λειτουργούν στο πλαίσιο «travel, enjoy, respect», όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού. Οι τρέχουσες τάσεις στον τουρισμό και στην ταξιδιωτική αγορά δείχνουν μια μόνιμη και αυξανόμενη προτίμηση για προορισμούς και επιχειρήσεις με φιλοπεριβαλλοντικό προσανατολισμό, κυρίως από τουρίστες που ανήκουν στο υψηλότερο κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο (high-net-value). Άνω του 70% θέλει καταλύματα φιλικά προς το περιβάλλον, που θα κάνουν χρήση ΑΠΕ, τα οποία θα έχουν πράσινες πιστοποιήσεις.Παράδειγμα: Στο Darmstadt της Γερμανίας, λειτουργεί data-center το οποίο με αισθητήρες μετράει τη μόλυνση από σωματίδια στο περιβάλλον, λαμβάνοντας άμεσα αποφάσεις για μείωση των αυτοκινήτων και του CO2.

 

του Φίλη Καϊτατζή

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο

 

 

Προβολές: 224