Τα τραπεζογραμμάτια ευρώ, τα μετρητά με άλλα λόγια, που είναι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), «μια σημαντική συνιστώσα της ελευθερίας σας(μας) για να επιλέγετε (-γουμε) πώς κάνετε (-κάνουμε) τις πληρωμές σας (μας)» έχουν και αυτά το κόστος τους στο περιβάλλον: Το μέσο περιβαλλοντικό αποτύπωμα για πληρωμές με τραπεζογραμμάτια ήταν 101 μικρομονάδες (µPt) ανά πολίτη της ζώνης του ευρώ το 2019. Αυτό ισοδυναμεί με οδήγηση αυτοκινήτου για 8 χιλιόμετρα ή με το 0,01% των συνολικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ετήσιων καταναλωτικών δραστηριοτήτων ενός Ευρωπαίου.
Σε μία αλλιώτικη μελέτη της ΕΚΤ, που μας δείχνει τι κοστίζει στο περιβάλλον ένα χαρτονόμισμα, ένα κέρμα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξετάζει «ολόκληρο τον κύκλο ζωής των τραπεζογραμματίων ευρώ, από την αγορά πρώτων υλών και την παραγωγή έως τη διανομή και διάθεσή τους». Τα αποτελέσματα της πρώτης αυτής μελέτης «οδήγησαν το Ευρωσύστημα σε ενέργειες (από το 2004) για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως για παράδειγμα, η στροφή προς τη χρήση 100% βιώσιμου βαμβακιού στην παραγωγή και η απαγόρευση της υγειονομικής ταφής των απορριμμάτων των τραπεζογραμματίων».
Επιπτώσεις μεταφοράς
Οι κύριοι παράγοντες «που συμβάλλουν στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα των τραπεζογραμματίων ευρώ ως μέσου πληρωμής είναι η κατανάλωση ενέργειας των αυτόματων ταμειολογιστικών μηχανών (ΑΤΜ) και η μεταφορά, η επεξεργασία από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες (Εθν.ΚΤ), η παραγωγή του χαρτιού και η εξακρίβωση της γνησιότητας των τραπεζογραμματίων στα καταστήματα. Η μεγάλη διάρκεια ζωής των τραπεζογραμματίων και το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται για πολλές πληρωμές σημαίνουν ότι οι επιπτώσεις της παραγωγής τραπεζογραμματίων είναι μικρότερες από τις επιπτώσεις της μεταφοράς και της διανομής».
Οι κατασκευαστές ATM και οι τράπεζες, όπως αναφέρεται στη μελέτη της ΕΚΤ, «έχουν μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μηχανημάτων τους. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των ΑΤΜ συνέβαλε σε μείωση κατά 35% του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος, μεταξύ 2004 και 2019». Παράλληλα η ΕΚΤ ερευνά πώς τα τραπεζογραμμάτια ευρώ θα καταστούν ακόμη πιο φιλικά προς το περιβάλλον σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής τους. H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διερευνά και τις εναλλακτικές μεθόδους διάθεσης των αποβλήτων των τραπεζογραμματίων, όπως είναι η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση απορριμμάτων, καθώς και οι πιθανές βελτιώσεις των υλικών και των εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία εκτύπωσης.
Τον Δεκέμβριο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια αναθεωρημένη σύσταση για τη χρήση μεθόδων περιβαλλοντικού αποτυπώματος (Environmental Footprint), για να υπολογίσουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις με βάση αξιόπιστες, επαληθεύσιμες και συγκρίσιμες πληροφορίες. Και επιτρέπει επίσης σε άλλους φορείς (δημόσιες διοικήσεις, ΜΚΟ, επιχειρηματικούς εταίρους, για παράδειγμα) να έχουν πρόσβαση σε τέτοιες πληροφορίες.
Μέθοδοι αποτυπώματος
Οι μέθοδοι Environmental Footprint μετρούν και επικοινωνούν την περιβαλλοντική απόδοση προϊόντων (αγαθών και υπηρεσιών) και οργανισμών σε όλο τον κύκλο ζωής τους, βασιζόμενες σε επιστημονικά έγκυρες μεθόδους αξιολόγησης, που έχουν συμφωνηθεί σε διεθνές επίπεδο. Καλύπτουν 16 περιβαλλοντικές επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής και επιπτώσεων που σχετίζονται με το νερό, τον αέρα, τους πόρους, τη χρήση γης και την τοξικότητα.
Η νέα σύσταση που εγκρίθηκε αναθεωρεί μια προηγούμενη σύσταση του 2013 και ενσωματώνει τις μεθοδολογικές γνώσεις της πιλοτικής φάσης 2013-2018. Κατά τη διάρκεια της πιλοτικής φάσης, οι μέθοδοι δοκιμάστηκαν σε περισσότερες από 300 εταιρείες και 2000 συμμετέχοντες σε διάφορους τομείς δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων και ζωοτροφών, εξοπλισμού πληροφορικής, μπαταριών και απορρυπαντικών.
Ομαλή μετάβαση
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Luis de Guindos τονίζει: «Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναγνωρίζει τον ρόλο της στην υποστήριξη μιας ομαλής μετάβασης σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Αναγνωρίζει επίσης τη σημασία της συνέχισης της προώθησης θετικών αλλαγών, μειώνοντας τις δικές της επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ως εκ τούτου, αναλαμβάνουμε δράση σε πολλά μέτωπα, συμπεριλαμβανομένων των καθημερινών μας δραστηριοτήτων. Το 2022 φτάσαμε σε πολλά ορόσημα που μας φέρνουν πιο κοντά στην εκπλήρωση της δέσμευσής μας για μείωση των εκπομπών άνθρακα σύμφωνα με την τροχιά του 1,5 βαθμού Κελσίου, που περιγράφεται στη Συμφωνία του Παρισιού. Αυτό μεταφράζεται συνολικά σε μείωση 46,2% στο οργανωτικό μας αποτύπωμα άνθρακα».
Ευρωσύστημα
Το Ευρωσύστημα «αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες των χωρών που έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ αποτελούν νόμιμο χρήμα στη ζώνη του ευρώ και τα μετρητά είναι η μόνη μορφή δημόσια εκδιδόμενου χρήματος, στο οποίο μπορούν όλοι να έχουν άμεση πρόσβαση (σ.σ. αν έχουν τις δυνατότητες). Η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες –γνωστές ως το Ευρωσύστημα– έχουν τη θεμελιώδη αρμοδιότητα, μαζί με τον τραπεζικό τομέα, να εξασφαλίζουν την ομαλή παροχή μετρητών και να διευκολύνουν τη χρήση μετρητών από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις για τις πληρωμές τους».
· Η μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι εναρμονισμένη με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μεθόδους Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος Προϊόντος και του Οργανισμού Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος ως κοινού τρόπου μέτρησης της περιβαλλοντικής απόδοσης.
Ενσωμάτωση κλιματικών παραμέτρων
Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, κατά την αναγόρευσή του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών: «Το 2021, στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), συμφωνήσαμε σε ένα ολοκληρωμένο και φιλόδοξο σχέδιο δράσης για την περαιτέρω ενσωμάτωση παραμέτρων σχετικών με τη κλιματική αλλαγή στη στρατηγική νομισματικής πολιτικής μας και τη συστηματικότερη συνεκτίμηση των ζητημάτων βιωσιμότητας στις δράσεις μας. (…) Στο Ευρωσύστημα έχουμε δεσμευτεί να κάνουμε τακτική ανασκόπηση της αποτελεσματικότητας των ενεργειών μας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής – και εάν χρειάζεται να προσαρμόζουμε ανάλογα τις δράσεις μας.
(…) Πρόκληση αποτελεί (και) η ενσωμάτωση κλιματικών παραμέτρων στις αγορές κρατικών τίτλων των χαρτοφυλακίων νομισματικής πολιτικής, με παρόμοια λογική όπως για τις αγορές εταιρικών ομολόγων. Μετά την πανδημία, το ύψος των υπερεθνικών πράσινων ομολόγων που έχουν εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αυξηθεί σημαντικά. Επομένως, θα μπορούσαν ενδεχομένως στο μέλλον τα πράσινα ομόλογα να αποτελούν τα βασικά στοιχεία ενός χαρτοφυλακίου ομολόγων του Ευρωσυστήματος».
του Φίλη Καϊτατζή
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο
29/04/2024
