Η επίσκεψη Φιντάν σε μια περίοδο που η Άγκυρα προσπαθεί να αποκαταστήσει σχέσεις με ΕΕ και ΗΠΑ
Με έντονο διπλωματικό ενδιαφέρον και σημαντικές προσδοκίες, τόσο για την Αθήνα όσο και για την Άγκυρα, αναμένεται η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών στην Αθήνα, στις 8 Νοεμβρίου
Πρόκειται για μία από τις κρίσιμες στιγμές στη διαδικασία βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με τις δύο πλευρές να επιδιώκουν την εκπεφρασμένη, στο ανώτατο επίπεδο, συνέχιση των «ήρεμων νερών» στο Αρχιπέλαγος και τη συνεργασία σε διάφορους τομείς, που αποφέρουν σημαντικά οφέλη για τις δύο χώρες.
Με την ατζέντα να είναι ακόμη υπό διαμόρφωση, η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι οι συνομιλίες με την Τουρκία μπορούν να επεκταθούν και στο μοναδικό θέμα προς επίλυση που αναγνωρίζει η χώρα μας και αφορά την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, επισημαίνοντας ωστόσο πως πρέπει να βασίζονται στο Διεθνές Δίκαιο και κυρίως στο Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο η Ελλάδα θεωρεί θεμέλιο λίθο για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Πρωταρχικός στόχος της Αθήνας, όπως επισημαίνουν στο υπουργείο Εξωτερικών, είναι να διαμορφώσει ένα περιβάλλον που θα επιτρέπει τη διευθέτηση των διαφορών με ειρηνικό και διαφανή τρόπο, κυρίως μέσω της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Η στρατηγική της Αθήνας
Οι προετοιμασίες στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών είναι ήδη έντονες, με την εγχώρια διπλωματία να εστιάζει κυρίως στον τρόπο που θα τεθεί στο τραπέζι των συνομιλιών η διερεύνηση κοινού πλαισίου, προκειμένου να ανοίξει η «δύσκολη» συζήτηση για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.
Όπως σημειώνουν πηγές της ελληνικής διπλωματίας, ο κ. Γεραπετρίτης και οι συνεργάτες του δεν θα επιδιώξουν μόνο να θέσουν καθαρά τις ελληνικές θέσεις, αλλά και να αντιμετωπίσουν κάθε τουρκική αξίωση. Τι σημαίνει αυτό; Ότι τα περί «ολιστικής προσέγγιση Ελλάδας – Τουρκίας», που αναφέρει τελευταία ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν, δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά από την Αθήνα.
Άλλωστε, οι Έλληνες διπλωμάτες ξέρουν καλά πως αυτή είναι η πάγια τακτική της Τουρκίας… Σε κάθε διαπραγμάτευση επιδιώκει να θέσει το σύνολο των προβλημάτων που η ίδια θεωρεί πως υπάρχουν, επιδιώκοντας λύσεις… παζαριού με τη λογική «ζητάω 100 για να πάρω 20».
Η Ελλάδα ωστόσο δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί ένα άνοιγμα της… βεντάλιας που προωθεί η Τουρκία, όπως η αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και οι διεκδικήσεις της Άγκυρας γύρω από τον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα. Αυτά τα θέματα, σύμφωνα με την ελληνική προσέγγιση, δεν αποτελούν θέματα διαπραγμάτευσης, καθώς καλύπτονται από διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις.
Η Αθήνα, ωστόσο, επιθυμεί να προχωρήσει ο διάλογος σε χαμηλότερα επίπεδα εντάσεων και να διερευνηθούν πιθανότητες βελτίωσης των διμερών σχέσεων μέσω συνεργασιών σε άλλους τομείς, όπως η οικονομία, η ενέργεια και η ασφάλεια. Η προσδοκία είναι ότι μια τέτοια βελτίωση θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για έναν πιο ευρύ και σταθερό διάλογο για τα μεγάλα ζητήματα.
Οι προθέσεις της Άγκυρας
Από την τουρκική πλευρά, η επίσκεψη Φιντάν έρχεται σε μια περίοδο όπου η Άγκυρα προσπαθεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους διεθνείς παίκτες, όπως οι ΗΠΑ. Ο Χακάν Φιντάν, στενός συνεργάτης του Ερντογάν και πρώην επικεφαλής της ΜΙΤ (Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών της Τουρκίας), έχει διαμορφώσει μια στρατηγική εξωτερικής πολιτικής που συνδυάζει τον διπλωματικό διάλογο με την άσκηση πίεσης μέσω στρατιωτικών και πολιτικών ελιγμών.
Οι προθέσεις του, επομένως, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα αναμένεται να είναι η επίτευξη μιας πιο ευρείας διαπραγματευτικής ατζέντας, που θα συμπεριλάβει και τα ζητήματα που αφορούν την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους.
Είναι προφανές λοιπόν πως, αν και η Άγκυρα φαίνεται πρόθυμη να συνεχίσει τον διάλογο, παραμένει σαφές ότι δεν πρόκειται να κάνει εύκολα πίσω σε θέματα που θεωρεί ζωτικής σημασίας για τα στρατηγικά της συμφέροντα.
Οι προσδοκίες
Ενώ οι προσδοκίες είναι συγκρατημένες, η συνάντηση Φιντάν – Γεραπετρίτη αποτελεί ευκαιρία για να αποσαφηνιστούν οι προθέσεις και από τις δύο πλευρές. Οι διμερείς σχέσεις βρίσκονται σε κομβικό σημείο και οποιαδήποτε πρόοδος στις συνομιλίες θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα δυναμική στον ελληνοτουρκικό διάλογο.
Για την Ελλάδα, είναι κρίσιμο να διατηρηθεί η θέση της σταθερή ως προς το Διεθνές Δίκαιο και τα κυριαρχικά της δικαιώματα, ενώ παράλληλα να επιδιωχθεί η εκτόνωση των εντάσεων μέσω διαλόγου. Από την πλευρά της Τουρκίας, η βελτίωση των σχέσεων με τη χώρα μας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα σημαντικό βήμα για την ευρύτερη προσπάθεια αναβάθμισης των σχέσεών της με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Δύση.
Εντέλει, η συνάντηση της 8ης Νοεμβρίου θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα για την κατανόηση των πραγματικών προθέσεων των δύο πλευρών και, παρόλο που οι προσδοκίες είναι μετριασμένες, το γεγονός ότι συνεχίζεται ο διάλογος αποτελεί από μόνο του ένα θετικό στοιχείο για τη διατήρηση της «νηνεμίας» στο Αιγαίο. Συμπερασματικά, η συνάντηση Φιντάν – Γεραπετρίτη μπορεί να μην επιφέρει άμεσες λύσεις, αλλά ίσως να θέσει τα θεμέλια για μελλοντική πρόοδο.
του Βασίλη Σκουλαράκου
