Μήπως τελικά ο χάρτης της Σεβίλλης δεν είναι «εφιάλτης» αλλά επιβεβαίωση του νόμιμου;
Σε μια εξέλιξη με ιδιαίτερη βαρύτητα για τα ελληνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα προχώρησε τη Μεγάλη Τετάρτη στην επίσημη αποτύπωση –για πρώτη φορά σε ευρωπαϊκό κείμενο– των θεωρητικά δυνατών ορίων της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), ανατρέποντας στην πράξη τη νομική βάση του τουρκολιβυκού μνημονίου, πάνω στο οποίο η Άγκυρα έχει οικοδομήσει τις μονομερείς της αξιώσεις. Η πρωτοβουλία αυτή προκάλεσε άμεση αντίδραση από την τουρκική πλευρά, με την Άγκυρα να καταγγέλλει «μονομερείς ενέργειες» που, όπως υποστηρίζει, παραβιάζουν τα δικά της δικαιώματα στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Τη στάση αυτή χαρακτήρισε «αναμενόμενη» ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ.
Ακολούθως, η τουρκική εφημερίδα Μιλλιέτ έδωσε στη δημοσιότητα έναν χάρτη που προβάλλεται ως η απάντηση της Άγκυρας. Σε αυτόν, μέσω της εφαρμογής της αρχής της μέσης γραμμής μεταξύ των ηπειρωτικών εδαφών Ελλάδας και Τουρκίας –αφού η Τουρκία αρνείται την επήρεια των ελληνικών νησιών, ακόμα και της Κρήτης– επιχειρείται να παρουσιαστεί μια νέα διχοτόμηση του Αιγαίου. Ο Γιώργος Γεραπετρίτης επανήλθε με δήλωση ότι «η λύση είναι μία, δηλαδή η υπογραφή συνυποσχετικού για την παραπομπή της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης».
Συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ στο Μέγαρο Μαξίμου
Η ενδεχόμενη αντίδραση της Τουρκίας, καθώς και οι επιπτώσεις της σε διπλωματικό επίπεδο, συζητήθηκαν εκτενώς σε συνεδρίαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εξωτερικών και Άμυνας υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Η συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε μετά τη δημοσιοποίηση του τουρκικού χάρτη και του σχετικού ρεπορτάζ από την τουρκική εφημερίδα.
Παρά τις εξωτερικές πιέσεις, η ελληνική κυβέρνηση διαμηνύει ότι δεν θα παρεκκλίνει από τον στρατηγικό της σχεδιασμό, ο οποίος στοχεύει στην πλήρη κατοχύρωση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Ο υπουργός Εξωτερικών επανέλαβε ότι «η εξωτερική πολιτική της χώρας δεν ετεροκαθορίζεται», στέλνοντας σαφές μήνυμα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός για τις Θαλάσσιες Ζώνες
Ο νέος Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) περιλαμβάνει την ΑΟΖ όπως αυτή έχει ήδη οριοθετηθεί μέσα από τις συμφωνίες με την Ιταλία και την Αίγυπτο (μερικώς), ενώ για τα υπόλοιπα θαλάσσια τμήματα παρουσιάζεται η δυνητική ΑΟΖ της Ελλάδας, στη βάση του Νόμου 4001/2011. Ο εν λόγω νόμος ορίζει πως το εξωτερικό όριο χαράσσεται στη μέση γραμμή με χώρες με τις οποίες δεν έχει συναφθεί ακόμα συμφωνία οριοθέτησης.
Η στρατηγική σημασία της δημοσιοποίησης
Η επίσημη αυτή χαρτογράφηση επιτρέπει στην Ελλάδα να καταθέσει, για πρώτη φορά με θεσμικό τρόπο, τις θέσεις της σχετικά με την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, σύμφωνα με τις διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Η ενέργεια αυτή λειτουργεί ως απάντηση στις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας και στην καταχώριση, εκ μέρους της, «εξωτερικών ορίων» της ΑΟΖ στον ΟΗΕ βάσει του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο αμφισβητεί και τη συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου.
Ο αποκαλούμενος «χάρτης της Σεβίλλης» –κατά την τουρκική ρητορική, ο χειρότερος εφιάλτης της Άγκυρας– αποκτά πλέον επίσημο νομικό και πολιτικό βάρος, καθώς ενσωματώνεται σε έγγραφο που κατατίθεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Παράλληλα, η Ελλάδα προχωρά στην πλήρη αναγνώριση επήρειας όχι μόνο των ηπειρωτικών της ακτών αλλά και όλων των νησιών της, περιλαμβανομένου του Καστελλόριζου, επεκτείνοντας έτσι τη δυνητική της ΑΟΖ έως και τα όρια της κυπριακής ΑΟΖ.
Στον νέο χάρτη περιλαμβάνονται και τα υφιστάμενα όρια των χωρικών υδάτων της Ελλάδας, με την έκτασή τους να αποτυπώνεται στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο και στα 6 ν.μ. στις υπόλοιπες θαλάσσιες περιοχές. Επισημαίνεται ρητά η «επιφύλαξη άσκησης του δικαιώματος επέκτασης έως τα 12 ν.μ.», σύμφωνα με τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο – όπως υπογραμμίζεται – ανήκει στο εθιμικό διεθνές δίκαιο. Με τον τρόπο αυτό, τονίζεται πως οι διατάξεις της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας δεσμεύουν όλα τα κράτη, ακόμη και εκείνα που δεν την έχουν υπογράψει, όπως η Τουρκία.
Αν και η έγκριση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) δεν συνεπάγεται από μόνη της την επίσημη ανακήρυξη ή οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ, με την ενσωμάτωση τόσο των ήδη οριοθετημένων θαλάσσιων περιοχών όσο και των πιθανών μελλοντικών ορίων, βάσει του Δικαίου της Θάλασσας, οι ελληνικές θέσεις αποκτούν θεσμική υπόσταση και καταγράφονται πλέον σε ευρωπαϊκό έγγραφο. Αυτό το γεγονός διαμορφώνει τη βάση πάνω στην οποία μπορούν να διεξαχθούν μελλοντικές συνομιλίες, τόσο με την Τουρκία όσο και με τη Λιβύη.
Η Άγκυρα είχε αντιδράσει έντονα ήδη από το φθινόπωρο, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα τεχνικό χάρτη σχετικά με τον ελληνικό ΘΧΣ. Τότε, η τουρκική πλευρά είχε κάνει λόγο για «απαράδεκτο» σχέδιο, υπογραμμίζοντας ότι δεν πρόκειται να αποδεχθεί τετελεσμένα. Επιπλέον, είχε ανακινήσει εκ νέου τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών», υποστηρίζοντας ότι στον εν λόγω χάρτη περιλαμβάνονται νησιά και νησιωτικοί σχηματισμοί για τους οποίους η κυριαρχία είναι –κατά την τουρκική άποψη– «απροσδιόριστη».
Η συγκυρία κατά την οποία καταγράφεται η νέα τουρκική αντίδραση αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς συμπίπτει χρονικά με την προετοιμασία της επίσκεψης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα και τη διεξαγωγή της συνεδρίασης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας. Ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι, λίγες ώρες πριν από την επίσημη ελληνική ανακοίνωση, η τουρκική εφημερίδα Milliyet είχε δημοσιεύσει πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες η Άγκυρα ετοιμαζόταν να προχωρήσει στη δική της εκδοχή του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού. Σύμφωνα με το αρχικό ρεπορτάζ, ο τουρκικός σχεδιασμός βασιζόταν στη «μέση γραμμή» μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών Ελλάδας και Τουρκίας, αγνοώντας εντελώς την ύπαρξη ελληνικών νησιών και νησίδων ως παράγοντα οριοθέτησης. Λίγο αργότερα, η ανάρτηση τροποποιήθηκε και δόθηκε στη δημοσιότητα και ο αντίστοιχος τουρκικός χάρτης.
