Αν και ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την επίσημη ανάδειξη της ελληνοτουρκικής διαφοράς, ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν καθ’ οδόν προς το Διεθνές Δικαστήριο
Η Ελλάδα έκανε το μεγάλο βήμα. Με την επίσημη έγκριση και αποστολή του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η χώρα μας δεν κάλυψε απλώς μια ευρωπαϊκή υποχρέωση. Έθεσε για πρώτη φορά, δημόσια και θεσμικά, τα όρια των εθνικών της διεκδικήσεων στον θαλάσσιο χώρο, με απόλυτη προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Όπως γράφει ο Χρήστος Μυτιλινιός στην εφημερίδα «Political»πρόκειται για ένα εργαλείο χωροθέτησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες ζώνες της χώρας, με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και την περιβαλλοντική προστασία. Όμως ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι κάτι παραπάνω από ένα τεχνοκρατικό σχέδιο: είναι μια πράξη στρατηγικής τοποθέτησης της Ελλάδας στο γεωπολιτικό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου.
Η ελληνική θέση
Με την υιοθέτησή του, η Ελλάδα παύει να λειτουργεί αποσπασματικά στον θαλάσσιο χώρο και αποκτά ένα συνεκτικό πλαίσιο χάραξης πολιτικής. Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός προβλέπει την ταυτόχρονη ανάπτυξη οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, αλλά με σαφή οριοθέτηση και με σεβασμό στο περιβάλλον.
Είναι, όμως, και το πρώτο επίσημο ρυθμιστικό έγγραφο που αποτυπώνει τις δυνητικές θαλάσσιες ζώνες της χώρας, περιλαμβάνοντας τη συμφωνηθείσα ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο και δείχνοντας το πλαίσιο διεκδίκησης στον υπόλοιπο θαλάσσιο χώρο. Η πλήρης επήρεια των ελληνικών νησιών, περιλαμβανομένου του Καστελόριζου, αποτυπώνεται με σαφήνεια -μια κίνηση που επιβεβαιώνει την ελληνική θέση και «κόβει» τη
θαλάσσια ένωση Άγκυρας-Καΐρου.
Η απάντηση της Τουρκίας
Η Άγκυρα, αν και δεν έχει ακόμη προβεί σε επίσημη ανακοίνωση, διέρρευσε μέσω του Ιδρύματος Dehukam έναν χάρτη που παρουσιάζει τις τουρκικές διεκδικήσεις στον ίδιο θαλάσσιο χώρο. Αν και επισήμως αποστασιοποιημένη από το έγγραφο, η τουρκική κυβέρνηση δοκιμάζει το διπλωματικό καμουφλάζ: προβάλλει αμφισβητήσεις με τη μορφή «μελέτης», χωρίς να μπαίνει σε θεσμική διαδικασία.
Στην πράξη, όμως, η Τουρκία εμφανίζει έναν «αντι-Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό» που στηρίζεται στη ρητορική της «Γαλάζιας Πατρίδας» και στο αφήγημα περί μη επήρειας των ελληνικών νησιών. Είναι μια
στρατηγική που απορρίπτει τη νομική τεκμηρίωση και επενδύει στην πολιτική εργαλειοποίηση των διαφορών.
Οριοθέτηση «όχι», διεκδίκηση «ναι»
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών διευκρινίζει ότι ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δεν συνιστά πράξη ανακήρυξης ΑΟΖ. Δεν είναι νομικά δεσμευτικός χάρτης διεθνών ορίων, αλλά ένα θεσμικό εργαλείο
χωρικής ανάλυσης -μια βάση σχεδιασμού, όχι διακρατικής συμφωνίας.
Ωστόσο, αυτή η θεσμική αποτύπωση ενισχύει τη διεθνή παρουσία της Ελλάδας και θέτει σε κοινή θέα τις ελληνικές θέσεις. Όπως τονίζει στην «Political» ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Υφαντής, «για πρώτη φορά υπάρχουν με λεπτομέρειες οι διεκδικήσεις και τα όρια που θέτει κάθε πλευρά», προσθέτοντας ότι «ο ελληνικός Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί και ευρωπαϊκό κείμενο», κάτι που του δίνει αυξημένο θεσμικό βάρος.
Προετοιμασία ή τετελεσμένο;
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός δεν είναι τετελεσμένο, ούτε νομική κατοχύρωση. Είναι όμως πλατφόρμα διεκδίκησης. Και κυρίως, είναι το πρώτο ουσιαστικό έγγραφο που δημιουργεί συνθήκες για την
ανάδειξη της ελληνοτουρκικής διαφοράς σε επίπεδο Διεθνούς Δικαίου.
Όπως σημειώνει ο κ. Υφαντής στην «Political», «δεν στρώνει το έδαφος -δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να γίνει επίσημα ορατή η διαφορά και να πάμε μετά στη Χάγη». Η Τουρκία καλείται πλέον να μπει σε νομική
διαδικασία και ο ελληνικός Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι εκεί ως τεκμήριο, ως ντοκουμέντο, ως στρατηγικό όπλο.
