Τα επεισόδια στο Αιγαίο από το 2019 έως το 2025
Από το 2019 μέχρι σήμερα, η Τουρκία έχει εξελιχθεί σε διαρκή πηγή έντασης και αποσταθεροποίησης στο Αιγαίο. Η στρατηγική της Άγκυρας συνίσταται στην αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας και στην προσπάθεια επιβολής τετελεσμένων μέσω στρατιωτικών, διπλωματικών και υβριδικών μεθόδων.
Μέσα σε αυτή την εξαετία, η ελληνική κυβέρνηση κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια πολυπαραγοντική κρίση εθνικής ασφάλειας, διατηρώντας την ψυχραιμία και τη νομιμότητα ως σταθερές πυξίδες.
2019: Ρεκόρ παραβιάσεων
Το 2019 η Τουρκία προχώρησε σε 4.811 παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου – αριθμός ρεκόρ- επιδεικνύοντας τη βούληση να δημιουργήσει συνθήκες κόπωσης και συνηθισμένης έντασης. Την ίδια χρονιά, υπογράφηκε το τουρκολιβυκό μνημόνιο, μια νομικά ανυπόστατη συμφωνία που επιχειρούσε να καθορίσει ΑΟΖ αγνοώντας την ύπαρξη ελληνικών νησιών.
Ήταν η πρώτη πράξη ενός αναθεωρητισμού που στοχεύει κατευθείαν στον πυρήνα του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
2020: «Oruc Reis» και «επακούμβιση»
Το καλοκαίρι του 2020, η έξοδος του ερευνητικού σκάφους «Oruc Reis» εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, συνοδεία πολεμικών πλοίων, σηματοδότησε μια ποιοτική αναβάθμιση της τουρκικής προκλητικότητας. Η ελληνική απάντηση ήταν άμεση: το Πολεμικό Ναυτικό ενεργοποιήθηκε σε πλήρη διασπορά δυνάμεων, με υψηλή ετοιμότητα.
Στο αποκορύφωμα της έντασης, σημειώθηκε η περίφημη «επακούμβιση» της φρεγάτας «Λήμνος» με την τουρκική «Kemal Reis». Η ελληνική πλευρά κράτησε χαμηλούς τόνους, με στόχο να αποφευχθεί η κλιμάκωση, ενώ η Άγκυρα επιχείρησε να διαψεύσει το περιστατικό, για να το παραδεχτεί αργότερα, μετά τις ορατές ζημιές στο δικό της πλοίο.
Την ίδια περίοδο, στον Έβρο, η Τουρκία εργαλειοποίησε το Μεταναστευτικό, στέλνοντας χιλιάδες ανθρώπους στα ελληνικά σύνορα. Η αντίδραση της Αθήνας ήταν αποφασιστική, με ενίσχυση των δυνάμεων ασφαλείας και
διεθνή στήριξη.
2022: Απειλές Ερντογάν με τουρκικούς πυραύλους
Το 2022, η τουρκική ρητορική πέρασε σε νέα φάση: Η Άγκυρα αμφισβήτησε επίσημα την ελληνική κυριαρχία επί των ανατολικών νησιών, λόγω της στρατιωτικοποίησής τους – μια ερμηνεία εντελώς ξένη προς τη Συνθήκη της Λωζάννης. Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε συγκρατημένα, ενώ η Αθήνα ενίσχυσε την πολιτική τής διεθνούς ανάδειξης της τουρκικής προκλητικότητας.
Η κορύφωση ήρθε με την απειλή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι τουρκικοί πύραυλοι «θα μπορούσαν να πλήξουν την Αθήνα», προκαλώντας έντονες αντιδράσεις εντός και εκτός Ελλάδας. Εν συνεχεία τότε, ο Τούρκος πρόεδρος χρησιμοποίησε προς την Αθήνα την ακραία λεκτική πρόκληση ότι «θα έρθουμε ξαφνικά βράδυ», η οποία αποτελεί στίχο τραγουδιού του 1974 και παραπέμπει στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Παράλληλα, ξεπέρασε και τον εαυτό του στην πρόκληση λίγο αργότερα, λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Έλληνες, κοιτάξτε την ιστορία, γυρίστε πίσω στην ιστορία, αν πάτε πολύ πιο μακριά, το τίμημα θα είναι βαρύ. Έχουμε μόνο μια κουβέντα για την Ελλάδα, μην ξεχνάτε τη Σμύρνη».
2023-2024: Παρενόχληση ερευνητικών πλοίων
Το 2023, ενώ στο παρασκήνιο υπήρχε αναθέρμανση των διερευνητικών επαφών, η Τουρκία επιχείρησε να παρουσιάσει ως «μονομερή ενέργεια» την πρόθεση της Ελλάδας για θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο. Οι αντιδράσεις της Άγκυρας αποτύπωναν τον σταθερό στόχο: να μπλοκάρει κάθε ελληνική πρωτοβουλία εδραίωσης κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Τον Ιούλιο του 2024, η Τουρκία παρενόχλησε το ιταλικό ερευνητικό σκάφος «Ievoli Relume» κοντά στην Κάσο, στέλνοντας πέντε πολεμικά πλοία στην περιοχή. Η Αθήνα αντέδρασε άμεσα, με αποστολή της φρεγάτας «Νικηφόρος Φωκάς» και της κανονιοφόρου «Αήττητος», εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη ολοκλήρωση της αποστολής του ιταλικού πλοίου.
Λίγους μήνες αργότερα, στο πλαίσιο της ναυτικής άσκησης «Mavi Balina», τέσσερα τουρκικά πολεμικά πλησίασαν προκλητικά την Κάσο, ενεργοποιώντας και πάλι τον ελληνικό στόλο σε κατάσταση αυξημένης επιτήρησης.
Προσηλωμένη στη νομιμότητα η Ελλάδα
Μέσα σε έξι χρόνια συνεχούς έντασης, η Ελλάδα απάντησε με στρατηγική ψυχραιμία. Επέλεξε τον δρόμο του Διεθνούς Δικαίου, της διπλωματίας, της αποτρεπτικής ισχύος και της πολυμερούς συμμαχίας.
Με ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων (Rafale, F-16 Viper, Belh@rra), με συμφωνίες ΑΟΖ με Ιταλία και Αίγυπτο και με διεθνείς συνεργασίες, η Ελλάδα ανέδειξε προφίλ υπεύθυνης περιφερειακής δύναμης. Δεν παρασύρθηκε σε επιδείξεις έντασης. Δεν έκανε πίσω, αλλά ούτε έπεσε στην παγίδα της αντιπαραγωγικής σύγκρουσης.
Σε κάθε περιστατικό, υπερασπίστηκε τα κυριαρχικά της δικαιώματα με νηφαλιότητα, ακλόνητο νομικό υπόβαθρο και διεθνή αξιοπιστία.
