Αλλάζουν πρόσωπο οι δημόσιες υπηρεσίες με διαρκές βαρόμετρο ποιότητας,
κίνητρα για τους ικανούς και ποινές για τον… ωχαδελφισμό
Περισσότεροι από 5 εκατομμύρια πολίτες θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν, από τις αρχές της
επόμενης εβδομάδας, στη μεγαλύτερη αξιολόγηση δημόσιων υπηρεσιών που έχει γίνει ποτέ στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του υπουργείου Εσωτερικών, που εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο αναβάθμισης του Δημοσίου και της μετάβασής του σε ένα σύγχρονο κράτος, όπως έχει επανειλημμένως τονίσει
και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Όπως γράφει ο Χρήστος Μυτιλινιός στην εφημερίδα «Political» η χαρτογράφηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών σε Κεντρική Διοίκηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί τον βασικό στόχο της αξιολόγησης. Ταυτόχρονα όμως η διαδικασία αυτή συνιστά άσκηση
διαφάνειας και συμμετοχής των πολιτών που μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας του Δημοσίου.
Όχι λόγια, αλλά πράξη
Όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος, η ηλεκτρονική πλατφόρμα στο gov.gr θα ανοίξει το αργότερο μέχρι τις 30 Απριλίου και μέσω αυτής οι πολίτες που είναι εγγεγραμμένοι στο Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας θα μπορούν να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο 40-50 ερωτήσεων. Η στόχευση είναι διττή: αξιολόγηση τόσο υπηρεσιών του Δημοσίου όπως ο ΕΦΚΑ, η ΑΑΔΕ, η ΔΥΠΑ και το gov.gr, όσο και αρμοδιοτήτων της Αυτοδιοίκησης, όπως η καθαριότητα, οι παιδικές χαρές και το πράσινο.
Για λόγους ακεραιότητας της διαδικασίας κάθε πολίτης θα μπορεί να συμμετάσχει μια φορά, χρησιμοποιώντας προσωπικούς κωδικούς ταυτοποίησης. Οι απαντήσεις θα συγκεντρώνονται και θα επεξεργάζονται ανώνυμα, παράγοντας δημόσια διαθέσιμα δεδομένα. Η διαδικασία θα επαναλαμβάνεται δύο φορές τον χρόνο, Απρίλιο-Μάιο και Οκτώβριο-Νοέμβριο, δημιουργώντας ένα διαρκές βαρόμετρο ποιότητας των υπηρεσιών.
Το σοκ των αριθμών
Η ανάγκη για αλλαγή δεν ήρθε τυχαία. Η εικόνα της αξιολόγησης των προηγούμενων ετών, με βάση το νομοθετικό πλαίσιο του 2016, ήταν μαγική αλλά όχι αντικειμενική: το 97% των υπαλλήλων βαθμολογούνταν
ως «άριστοι» ή «πολύ επαρκείς». Όμως, από την επεξεργασία των δεδομένων μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης προέκυψε πως μόλις το 9% αυτών των υπαλλήλων δικαιολογούσε πράγματι τον χαρακτηρισμό «υψηλής απόδοσης».
Η μεγάλη τομή ήρθε με τον νόμο 4940/2022, με τον οποίο θεσμοθετήθηκαν στοχοθεσίες και μετρήσεις απόδοσης. Το 2023 καταγράφηκαν 162.000 αξιολογήσεις: 141.000 υπαλλήλων και 21.000 προϊσταμένων. Οι προϊστάμενοι χαρακτήρισαν 54.000 υπαλλήλους ως υψηλής απόδοσης. Ωστόσο, έπειτα από επεξεργασία και ανάλυση των ειδικών αιτιολογήσεων αποδείχτηκε πως μόλις 15.000 υπάλληλοι πληρούσαν πράγματι τα κριτήρια, δηλαδή μόλις το 9% του συνόλου.
Το 2024 η διαδικασία συνεχίστηκε με 180.000 στοχοθεσίες και 189.000 αξιολογήσεις, από τις οποίες 1.097 υπάλληλοι απολύθηκαν λόγω πειθαρχικών κυρώσεων και παραβάσεων καθήκοντος. Το μήνυμα είναι σαφές: η αξιολόγηση δεν είναι τύποις, αλλά εργαλείο κρίσης και συνέπειας.
Ανταμοιβές και κυρώσεις
Το νέο θεσμικό πλαίσιο του 2024 (ν. 5149/2024) έρχεται να καθιερώσει και μια θετική διάσταση στην αξιολόγηση: αυτή της επιβράβευσης. Προβλέπεται ετήσια δαπάνη 40 εκατ. ευρώ για «μπόνους επίτευξης στόχων», τα οποία θα δίνονται σε υπαλλήλους που πληρούν μετρήσιμους, συμφωνημένους και τεκμηριωμένους στόχους.
Όπως δήλωσε η υφυπουργός Βιβή Χαραλαμπογιάννη στο Delphi Forum, η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό είναι κρίσιμη, καθώς το Δημόσιο αλλάζει μόνο όταν οι άνθρωποί του αλλάζουν. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συνδρομή της Τεχνητής Νοημοσύνης στην αξιολόγηση: τόσο για την επεξεργασία των αξιολογήσεων όσο και για την καθοδήγηση των προϊσταμένων στη διαμόρφωση στοχοθεσίας.
Μήνυμα με πολλούς αποδέκτες
Κατά την επίσκεψή του στο υπουργείο Παιδείας ο πρωθυπουργός έστειλε σαφές μήνυμα: «Αν κάποιος αρνείται επί της αρχής να αξιολογηθεί, δεν πρέπει να έχει θέση στο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης». Απευθυνόμενος σε όσους αντιδρούν στην αξιολόγηση -ιδίως στον χώρο των εκπαιδευτικών- ξεκαθάρισε ότι η πορεία της μεταρρύθμισης δεν είναι διαπραγματεύσιμη.
Στο ίδιο πνεύμα, ο πρωθυπουργός υπογράμμισε τη σημασία του δημόσιου σχολείου ως μοχλού κοινωνικής κινητικότητας. Μάλιστα, τόνισε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να απαλλάξει τους εκπαιδευτικούς από τη γραφειοκρατία, αφήνοντάς τους χώρο να ασχοληθούν με το ουσιαστικό τους έργο.
Υπενθυμίζεται ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν ο πρώτος πολιτικός που εφάρμοσε αξιολόγηση στην πράξη, όταν διετέλεσε υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης την περίοδο 2013-2015. Επιπλέον, στην ομιλία του στη Βουλή, στις αρχές Μαρτίου, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε την πρόθεση της Νέας Δημοκρατίας να εισηγηθεί, στην επερχόμενη Συνταγματική Αναθεώρηση, τη συνταγματική κατοχύρωση της αξιολόγησης στο Δημόσιο. Η αξιολόγηση, είπε, πρέπει να είναι δικαίωμα του πολίτη και υποχρέωση του κράτους, προκειμένου να επιβραβεύονται οι ικανοί και να διορθώνονται οι αποκλίσεις.
Συμμετοχή, διαφάνεια και λογοδοσία
Η νέα κουλτούρα αξιολόγησης δεν είναι ούτε προσχηματική ούτε περιορισμένη στους «χαμηλόβαθμους». Είναι συστηματική, αδιάβλητη και συμμετοχική, δίνοντας φωνή στους πολίτες και εργαλεία στην Πολιτεία. Το crash test ξεκινά – και το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: δεν θα υπάρξει πισωγύρισμα.
