Tο διάσημο απόφθεγμα του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι «Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η χώρα σου για σένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου» μάλλον δεν αφορά τους πολίτες της δικής μας χώρας.
Ούτε και την ίδια τη χώρα θα έλεγα. Η οποία, ναι, μπορεί να μην προσφέρει (και δεν προσφέρει) πολλά
στους πολίτες της, ιδιαίτερα στον τομέα ποιότητα ζωής, είτε λόγω αδυναμίας είτε λόγω ανικανότητας και κακού
προγραμματισμού, όμως η συνεισφορά των κατοίκων προς το κράτος περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό μόνο στην
άσκηση του εκλογικού δικαιώματος. Και εσχάτως στην έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς και στο ίδιο το κράτος. Σε κάθε όμως σύγχρονη δημοκρατία, η ποιότητα ζωής των πολιτών δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το
κράτος, τους νόμους και την αποτελεσματικότητα των θεσμών. Εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από την
ατομική στάση και συμπεριφορά του καθενός.
Η Ελλάδα, παρά τις σημαντικές προόδους των τελευταίων δεκαετιών, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει χρόνιες παθογένειες που δεν οφείλονται μόνο σε οργανωτικές αδυναμίες, αλλά και σε βαθιά ριζωμένες νοοτροπίες και έλλειψη παιδείας. Τα τροχαία δυστυχήματα, με το ρεκόρ θανατηφόρων στην Ευρώπη, το κυκλοφοριακό χάος, τα μπλόκα στους δρόμους, με απεργούς και τρακτέρ να κλείνουν ακόμη και την κεντρική Εθνική Οδό, οι πυρκαγιές, η έλλειψη καθαριότητας, η ανακύκλωση, η ηχορύπανση κ.ά. αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα προβλημάτων, όπου η ευθύνη του πολίτη είναι καθοριστική.
Κάποτε ρίχναμε τις ευθύνες για τις εκατόμβες θυμάτων στο κάκιστο και ανεπαρκές εθνικό οδικό δίκτυο και
-σε μεγάλο βαθμό- αυτό ήταν σωστό. Όπως και είναι σωστό ότι ο έλεγχος της Τροχαίας σε δρόμους είναι
ελλιπής. Σε πολλά μέρη της χώρας μας όμως, έχουν φτιαχτεί πολύ καλοί δρόμοι, στους οποίους κυκλοφορούν σήμερα καλύτερα και πιο ασφαλή αυτοκίνητα, ενώ ο έλεγχος στους δρόμους άρχισε να γίνεται και με
κάμερες και ο νέος ΚΟΚ περιλαμβάνει αυστηρές διατάξεις. «Τις πταίει» λοιπόν για τα αδιανόητα και ενίοτε
αδικαιολόγητα, ακόμη και στο κέντρο των Αθηνών, τροχαία; Πολλά -για να μη γράψουμε τα πάντα- είναι
πλέον θέμα εκπαίδευσης και νοοτροπίας.
Δυστυχώς, έχει καλλιεργηθεί η εντύπωση ότι όλες και όλοι μπορούμε να κυκλοφορούμε στους δρόμους
μετά το δίπλωμα οδήγησης που παίρνουμε, όπως το παίρνουμε. Και ασφαλώς θα έχετε δει οδηγούς οι οποίοι ξαφνικά θυμούνται ότι κάτι πρέπει να αγοράσουν και σταματούν αστραπιαία για να παρκάρουν, χωρίς
τη χρήση αλάρμ. Άλλους και άλλες οι οποίοι θεωρούν ότι ο οδηγός που ακολουθεί έχει μαντικές ικανότητες
και στρίβουν ξαφνικά χωρίς ν’ ανάψουν φλας. Οδηγούς μηχανών που ξεφυτρώνουν από παντού. Η χρήση κινητού τηλεφώνου, το χάζεμα των προπορευόμενων στα φανάρια, η παραβίαση του στοπ και του κόκκινου. Και
εσχάτως η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ.
Το κυκλοφοριακό πρόβλημα των ελληνικών πόλεων αποτελεί ένα ακόμη πεδίο όπου η ατομική συμπεριφορά
παίζει καθοριστικό ρόλο. Η παράνομη στάθμευση σε διαβάσεις, ράμπες ΑμεΑ και στενούς δρόμους και η αντικοινωνική οδήγηση δημιουργούν όχι μόνο συμφόρηση, αλλά και μια αίσθηση αταξίας στην καθημερινότητα.
Οι πυρκαγιές, μια επαναλαμβανόμενη τραγωδία του ελληνικού καλοκαιριού, συνδέονται επίσης σε μεγάλο βαθμό με την ανθρώπινη αμέλεια. Ανάλογη σημασία έχει και το θέμα της καθαριότητας. Τα σκουπίδια που βρίσκονται έξω από κάδους, τα τσιγάρα που πετιούνται στις παραλίες, τα πλαστικά που μένουν στα πάρκα και τα πεζοδρόμια δεν εμφανίζονται από μόνα τους. Είναι αποτέλεσμα μιας νοοτροπίας που θεωρεί τον δημόσιο χώρο δευτερεύοντα. Η ευθύνη δεν ανήκει μόνο στους δήμους, ξεκινά από τη συνείδηση του κάθε πολίτη.
Και να, αυτό που συχνά λείπει είναι η κουλτούρα της καθημερινής ευθύνης. Μια κουλτούρα όπου οι κανόνες
δεν τηρούνται από φόβο, αλλά από συνείδηση. Όπου ο πολίτης δεν περιμένει μόνο από το κράτος να αλλάξει τα
πράγματα, αλλά συμμετέχει ενεργά σε αυτή την αλλαγή με τις πράξεις του.
του Φώτη Σιούμπουρα
