Η ιστορία της διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ- «Great Sea Interconnector (GSI)»,
οι παρεμβάσεις του πλανητάρχη και οι βιαστικές αποφάσεις της κυβέρνησης
Ήταν το 2022, όταν το έργο του καλωδίου για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, το ξακουστό πλέον «Great Sea Interconnector (GSI)», εντάχθηκε στα έργα κοινού ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ευρωπαϊκή «ομπρέλα», που άνοιξε τότε πάνω από το εν λόγω πρότζεκτ, έκανε αρκετούς να ελπίζουν ότι δεν θα έχει την τύχη του αγωγού EastMed, ενώ η αυθημερόν επίσκεψη του -τότε- ΥΠΕΞ Νίκου Δένδια στην Ιερουσαλήμ (τον Φεβρουάριο του 2023) επιβεβαίωσε τη βούληση του Τελ Αβίβ να στηρίξει το έργο.
Άρχισαν τα… όργανα
Τον Μάιο του 2024, όμως, άρχισαν τα… όργανα. Ένα άλλο έργο, που αφορούσε την πόντιση καλωδίου για επικοινωνίες και ίντερνετ, «ερέθισε» την Άγκυρα. Ακολούθησε «πόλεμος» Νavtex μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με τις εργασίες του ιταλικού πλοίου «Teliri», που είχε αναλάβει τότε, να διεξάγονται υπό την παρακολούθηση μονάδων του ελληνικού και του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού. Έπειτα από λεπτούς -παρασκηνιακούς- διπλωματικούς χειρισμούς, η περαιτέρω κλιμάκωση αποφεύχθηκε. Ωστόσο, όπως απεδείχθη, αυτή ήταν απλώς η «προθέρμανση».
Τα νερά της Ανατολικής Μεσογείου άρχισαν να «θερμαίνονται» επικίνδυνα το περυσινό καλοκαίρι, όταν το «Ievoli Relume» βγήκε για έρευνες ανατολικά της Κάσου και της Καρπάθου, με μακροπρόθεσμο στόχο την πόντιση του καλωδίου. Εκ του αποτελέσματος φάνηκε ότι η Αθήνα υπερεκτίμησε το (εύθραυστο) καλό κλίμα που είχε δημιουργηθεί μετά τη Διακήρυξη των Αθηνών και υποτίμησε την επιμονή της γείτονος στις παράνομες αξιώσεις της. Σε Αθήνα, Λευκωσία και Παρίσι (καθώς η γαλλική εταιρεία Nexans είχε αναλάβει την κατασκευή του καλωδίου), οι αρμόδιοι συζητούσαν κυρίως τα οικονομικά διλήμματα, που πήγαιναν πακέτο με το πρότζεκτ, και λιγότερο το γεωπολιτικό ρίσκο. Μολονότι, μάλιστα, την περίοδο εκείνη η Άγκυρα είχε στείλει στην περιοχή δεκάδες πολεμικά πλοία, στο πλαίσιο των προκλητικών εορτασμών από την Τουρκία και το ψευδοκράτος για τη συμπλήρωση των πενήντα ετών από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Στις 22 Ιουλίου φτάσαμε κοντά σε θερμό επεισόδιο, με τουρκική φρεγάτα να ταράζει τα «ήρεμα νερά». Το τουρκικό υπουργείο Άμυνας υποστήριξε με μια άκρως ειρωνική ανακοίνωση πως ήταν η Άγκυρα εκείνη που έδωσε άδεια για την εκτέλεση ερευνητικών εργασιών «σε περιοχές της θαλάσσιας δικαιοδοσίας της», με την Αθήνα να αντιδρά δια του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη, ο οποίος επέμεινε ότι «στην Κάσο δεν υπήρξε καμία περίπτωση παραχώρησης». Ακολούθησαν διαβήματα και το «Ievoli Relume» εστάλη στην Κύπρο για εργασίες συντήρησης.
Πολιτικό θέμα
Έκτοτε,το θέμα κατέστη αμιγώς πολιτικό. Παρατηρήθηκε έντονη διχογνωμία, ακόμα και στο εσωτερικό. Ο μεν ΑΔΜΗΕΕ φαίνεται να επειγόταν για τις ρήτρες. Ο τότε υπουργός Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης ήθελε να «τρέξει» το έργο. Ο δε Γιώργος Γεραπετρίτης σήκωνε το μεγάλο βάρος της διατήρησης των δύσκολων ισορροπιών. Από την πλευρά τους, οι Τούρκοι κλιμάκωναν με την πρώτη αφορμή. Στις 15 Νοεμβρίου 2024, τέσσερις τουρκικές φρεγάτες αναπτύχθηκαν νότια της Κάσου, επειδή φημολογείτο ότι θα βγει για έρευνες το «ΙevoliRelume». Το βασικό περιστατικό όμως, που λίγο έλειψε να εξελιχθεί σε «Κάσος νούμερο 2», ήρθε τον Φεβρουάριο του 2025, όταν τουρκική κορβέτα παρενόχλησε δι’ ασυρμάτου ερευνητικά πλοία που έκαναν έρευνες βορείως της Κρήτης. Ο κ. Γεραπετρίτης έθεσε το ζήτημα στον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν, σε συνάντηση που είχαν λίγες ώρες αργότερα σε «ουδέτερο» έδαφος. Στο Κατάρ ο ΑΔΜΗΕ, πάντως, είδε κι απόειδε και τελικά «πάγωσε» τις σχετικές με το έργο πληρωμές. Κάπως έτσι και εν μέσω διαρροών -παραμονές του Πάσχα- περί έκδοσης Navtexκαι επανεκκίνησης των ερευνών, με στόχο αυτήν τη φορά να γίνουν έρευνες βυθού, και μάλιστα εκτός ελληνικών χωρικών υδάτων, φτάσαμε στο σήμερα…
Συναντήσεις και αποφάσεις
Σύμφωνα με απόλυτα έγκυρες πληροφορίες του «Π», η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ ήταν, μεταξύ άλλων, και το θέμα που συζητήθηκε μεταξύ των Τραμπ-Νετανιάχου στη συνάντησή τους στην Ουάσιγκτον, στις 5 Φεβρουαρίου. Το θέμα έθεσε ο Νετανιάχου, αναφερόμενος και στις ήδη διατυπωμένες αντιδράσεις της Τουρκίας και στο ενδεχόμενο πρόκλησης επεισοδίου που θα έχει γενικότερο αντίκτυπο στη ΝΑ Μεσόγειο. Ο Αμερικανός πρόεδρος απάντησε πως θα ήταν προτιμότερο να αναβληθεί το ηλεκτρικό καλώδιο Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, ενόψει της ανακοίνωσης (όπως γνώριζε) από την Ελλάδα του Χάρτη της για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και της εν συνεχεία υποβολής από την Τουρκία του δικού της «Χάρτη» στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Μάλιστα, ο Τραμπ έκανε αναφορά και στο ενδεχόμενο προσφυγής των δύο χωρών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, μετά τα νέα δεδομένα που θα διαμορφωθούν από τη δημοσιοποίηση των δύο «Χαρτών». Τα οποία δεδομένα θα διευκολύνουν, ίσως σε πιο εύθετο χρόνο, την πόντιση του ηλεκτρικού καλωδίου.
Το θέμα του καλωδίου ήταν το βασικό θέμα και στη συνάντηση που επακολούθησε μεταξύ Μητσοτάκη και Νετανιάχου στο Ισραήλ, στις 29 Μαρτίου. Ο Νετανιάχου μετέφερε βεβαίως και τα όσα συζήτησε με τον Αμερικανό πρόεδρο και έτσι αποφασίστηκε η ελληνική κυβέρνηση να «μαζέψει» το καλώδιο, προτού το… απλώσει, αναζητώντας «καταλληλότερο χρόνο». Και όπως είχε ανακοινωθεί τότε, ο Έλληνας πρωθυπουργός υπογράμμισε μεν τη σημασία της «συνδεσιμότητας και των ενεργειακών έργων κοινού ενδιαφέροντος», λαμβάνοντας όμως υπόψη «τη σταθερότητα στην περιοχή».
Οι «ατυχείς» χειρισμοί
Οι χειρισμοί της κυβέρνησης, όμως, δεν ήταν και οι καλύτεροι. Και αυτό, διότι δεν είχε την πρόνοια της «αυτοσυγκράτησης» στο θέμα του καλωδίου, αφού δεν ήταν σίγουρη για την επιτυχία του εγχειρήματος. Προτού,λοιπόν, τα πράγματα οδηγηθούν σε αδιέξοδο, η κυβέρνηση θα μπορούσε να μετριάσει τις προσδοκίες αντί να τις ενθαρρύνει στο παρασκήνιο, ανακοινώνοντας την «πόντιση του καλωδίου» ανοιχτά της Κάσου. Επίσης θα έπρεπε να είχε λάβει υπόψη της ότι η αναβολή των εργασιών για το καλώδιο θα μπορούσε να δημιουργήσει παραδοχές και τετελεσμένα «τύπου Ιμίων», που θα θέσουν μεσοπρόθεσμα σε αμφισβήτηση τα κυριαρχικά μας δικαιώματα.
του Φώτη Ελιμιώτη
