Θέμα στο «Π» 27 χρόνια μετά

Είκοσι επτά χρόνια κλείνουν από την κρίση των Ιμίων. Είκοσι επτά χρόνια από τότε που δύο βραχονησίδες, τα δύο μικροσκοπικά νησιά του Αιγαίου που οι Έλληνες ονομάζουν Ίμια και οι Τούρκοι Καρντάκ, έμελλε να γίνουν πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και αιτία θερμού επεισοδίου, που άφησε πίσω του τρεις Έλληνες αξιωματικούς νεκρούς.

Στις 28 Ιανουαρίου 1996, το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατέβαζε την τουρκική σημαία, την οποία είχαν υψώσει στη Μικρή Ίμια τούρκοι δημοσιογράφοι, και ύψωνε την ελληνική. Τρεις μέρες αργότερα, τουρκικές δυνάμεις για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, εισέβαλαν σε ελληνικό έδαφος. Αποβιβάστηκαν στη Μικρή Ίμια και ύψωσαν την τουρκική σημαία, κατεβάζοντας προηγουμένως την ελληνική.

Ήταν το μοιραίο εκείνο βράδυ (30-31 Ιανουαρίου) που ελικόπτερο του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απονηώθηκε από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο», για να διαπιστώσει την πληροφορία παρουσίας Τούρκων στη βραχονησίδα, και κατέπεσε κατά την επιστροφή του.

Τα γεγονότα εκείνης της νύχτας έχουν περάσει στην κρίση της Ιστορίας. Τα απόνερά τους όμως σκιάζουν μέχρι και σήμερα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η κρίση στα Ίμια έδωσε αφορμή στην Άγκυρα να θέσει ζήτημα «γκρίζων ζωνών», αμφισβητώντας την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων, και να εφαρμόσει τη δική της ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάννης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, με την επίσημη βέβαια ελληνική θέση πως τέτοιο ζήτημα ούτε υπήρξε, ούτε υπάρχει.

Η προσάραξη του «Φιγκέν Ακάτ»

Όλα άρχισαν στις 25 Δεκεμβρίου 1995, όταν το τουρκικό εμπορικό πλοίο «ΦιγκένΑκάτ» προσάραξε κοντά στη βραχονησίδα Ανατολική (Μικρή) Ίμια και εξέπεμψε σήμα κινδύνου, αλλά ο Τούρκος πλοίαρχος αρνήθηκε την ελληνική βοήθεια, με τον ισχυρισμό ότι το σκάφος βρίσκεται σε τουρκικά ύδατα. Ενημερώνεται το υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του γνωστοποιεί το γεγονός στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, επισημαίνοντας ότι χωρίς ρυμουλκό το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών διαμηνύει ξεκάθαρα πια στις 27 Δεκεμβρίου ότι υπάρχει θέμα κυριαρχίας με τις βραχονησίδες Ίμια. Για την περίσταση, οι Τούρκοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν τη δική τους ερμηνεία στη Συνθήκη της Λωζάννης (1923), με την οποία είχαν παραχωρηθεί τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία στο σύνολό τους και όχι ονομαστικά, και να αμφισβητήσουν την ελληνική κυριαρχία κάποιων βραχονησίδων. Τελικά, το πλοίο αποκολλήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1995 από ελληνικά ρυμουλκά. Η κρίση των Ιμίων όμως είχε ήδη ξεκινήσει, χωρίς κανείς να φανταστεί τη συνέχεια.

Το πρωί της 28ης Δεκεμβρίου, τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο Τούρκος πιλότος διασώζεται.

Η πρώτη αμφισβήτηση

29 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του Νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία. Με καθυστέρηση το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών απαντά στις 9 Ιανουαρίου 1996,απορρίπτοντας τη διακοίνωση.

25 Ιανουαρίου 1996: Ο (τότε) δήμαρχος της Καλύμνου Δημήτρης Διακομιχάλης, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου Γ. Ριόλα και δύο κατοίκους του νησιού, ύψωσε την ελληνική σημαία στη Μικρή Ίμια. Την επομένη, η ελληνική σημαία κυμάτιζε και στη διπλανή βραχονησίδα.

27 Ιανουαρίου: Δύο δημοσιογράφοι του γραφείου της εφημερίδας «Χουριέτ» στη Σμύρνη μετέβησαν με ελικόπτερο, υπέστειλαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική στη Μικρή Ίμια. Το γεγονός προβλήθηκε από τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι.

28 Ιανουαρίου: Το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατέβασε την τουρκική σημαία και ύψωσε την ελληνική. Η εντολή ήταν να υποσταλεί η τουρκική σημαία, μόνο. Το ίδιο βράδυ, άγημα ανδρών των ΟΥΚ του Πολεμικού Ναυτικού αποβιβάστηκε στη βραχονησίδα για να φρουρεί την ελληνική σημαία.

29 Ιανουαρίου: Ο Κώστας Σημίτης, που δέκα μέρες πριν είχε αναλάβει πρωθυπουργός (χωρίς να λάβει η κυβέρνησή του ακόμη ψήφο εμπιστοσύνης),στέλνει μήνυμα από την ελληνική Βουλή προς την Τουρκία ότι «σε οποιαδήποτε πρόκληση, η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά».

Ο Σημίτης σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον τού εκφράζει την ελληνική θέση, ότι η χώρα μας δεν επιθυμεί την ένταση, αλλά θα αντιδράσει εφόσον προκληθεί. Η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως καιτην ελληνική σημαία. Η πρωθυπουργός της Τουρκίας ΤανσούΤσιλέρ απαντάει στον Σημίτη ότι «αύριο η ελληνική σημαία και ο ελληνικός στρατός δεν θα υπάρχουν στα Καρντάκ».

Ο Πάγκαλος στην… τηλεόραση

31 Ιανουαρίου:Συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του πρωθυπουργού. Ο υπουργός Εξωτερικών Θ. Πάγκαλος φθάνει καθυστερημένα, επειδή παίρνει μέρος σε τηλεοπτική συνέντευξη. Στη 01:40 καταφθάνουν πληροφορίες ότι Τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.

Τέσσερις ώρες αργότερα, στις 05:30, ελικόπτερο του Πολεμικού μας Ναυτικού ίπταται των βραχονησίδων και διαπιστώσει ότι πράγματι υπάρχουν εκεί Τούρκοι στρατιώτες, οι οποίοι είχαν κατεβάσει την ελληνική σημαία και είχαν υψώσει την τουρκική.Δίνεται εντολή να επιστρέψει το ελικόπτερο στη βάση του και, ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλίλιμνος, αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ. Αργότερα θα ανασυρθούν συντρίμμια του ελικοπτέρου και νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος,ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός.

06.00: Οι Αμερικανοί δια του υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέλησή τους.«No ships, no troops, no table-flags», διαμηνύουν ή, σε πιο κομψή διπλωματική γλώσσα, να ισχύσει το status guoante.

07:59-08:00: Οι Έλληνες υποστέλλουν την ελληνική σημαία από τα Ανατολικά Ίμια και δευτερόλεπτα αργότερα οι Τούρκοι από τα Δυτικά Ίμια. Την ελληνική σημαία παραλαμβάνει το πλήρωμα της κανονιοφόρου «Πυρπολητής». Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996, τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Την ίδια ημέρα το πρωί, ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ευχαρίστησε από το βήμα της Βουλής την κυβέρνηση των ΗΠΑ για τη βοήθειά τους, προκαλώντας τη μήνιν της αντιπολίτευσης.

«Κάτι συνέβη που δεν μας λένε»

Για την πτώση του ελληνικού ελικοπτέρου, η επίσημη θέση του Πολεμικού Ναυτικού είναι ότι «το ελικόπτερο κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου». Στη Βουλή ο Γεράσιμος Αρσένης, υπουργός Εθνικής Άμυνας τότε, έκανε γνωστή την αιτία της πτώσης: «Βέρτιγκο»!
Πολλοί στην Ελλάδα υποστήριζαν –και υποστηρίζουν– ότι το ελικόπτερο κατέπεσε από τουρκικά πυρά. Πολλά χρόνια μετά την κρίση των Ιμίων, ο Ιωάννης Καραθανάσης, γιος του αξιωματικού Χριστόδουλου Καραθανάση, που είχε σκοτωθεί εκείνο το ξημέρωμα, είχε υποστηρίξει: «Ποιος τελικά θα μας εξηγήσει γιατί η στολή που φόραγε (ο πατέρας του) –την οποία έχουμε στο σπίτι μας– έχει τρύπες και κηλίδες αίματος, σημάδια που φανερώνουν πως ο θάνατός του δεν επήλθε από καρδιακό επεισόδιο; Η υπόθεση συγκαλύφθηκε και το μόνο που ζητάω είναι να μάθουμε την αλήθεια».

Και ο Νίκος Βλαχάκος,αδελφός του υποπλοιάρχου Παναγιώτη, σε συνομιλία του με το «Π» πριν από τρία χρόνια είχε πει:«Μέχρι στιγμής έχουμε μόνο ενδείξεις. Δεν έχουμε αποδείξεις. Ή τουλάχιστον υπάρχουν και δεν τις έχουμε μάθει. Σίγουρα συνέβη κάτι που δεν μας λένε. Πώς έπεσε το ελικόπτερο; Όπως ανέφερε το κατάπτυστο πόρισμα των 13 σελίδων; Ότι ίσως έφταιγαν οι καιρικές συνθήκες, ότι αποκλείεται μηχανικό πρόβλημα, ότι αποκλείονται οι ριπές και έφτασαν στο τέλος να μιλάνε για ανθρώπινο λάθος και πως έχασε τον προσανατολισμό του ο πιλότος, κάτι που είναι εξ ολοκλήρου αστείο. Όταν βγήκε ο Αρσένης στην πρώτη του συνέντευξη κοντά στις 9 το πρωί, χωρίς να έχει βρεθεί το ελικόπτερο, χωρίς να έχουν βρεθεί οι αξιωματικοί, είπε ότι έπαθε βέρτιγκο ο πιλότος. Αυτά είναι αστεία και αυτοί που τον συμβούλεψαν να πει κάτι τέτοιο είναι αδαείς και δεν γνωρίζουν από στρατιωτικά θέματα. Δεν παθαίνεις βέρτιγκο με μικρή ταχύτητα. Δεν παθαίνεις βέρτιγκο από τις αντανακλάσεις του προβολέα…».

«Εν πλήρει κυριαρχία»

Οι βραχονησίδες Ίμια είναι συστάδα νησίδων στο νότιο Αιγαίο, που ανήκουν στα Δωδεκάνησα. Εκχωρήθηκαν στην Ελλάδα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σύμφωνα με το άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων (10/12/1947), με την οποία η Ιταλία εκχώρησε στην Ελλάδα «εν πλήρει κυριαρχία» τις νήσους της Δωδεκανήσου απαριθμούμενες: Αστυπάλαια, Ρόδο, Χάλκη, Κάρπαθο, Κάσο, Τήλο, Νίσυρο, Κάλυμνο, Λέρο, Πάτμο, Λειψούς, Σύμη, Κω και Καστελόριζο ως και τις παρακείμενες νησίδες!

Η Δυτική (Μεγάλη) Ίμια είναι η μεγαλύτερη, με μήκος ακτών 613 μέτρα και έκταση 25 στρέμματα, και η Ανατολική (Μικρή), με μήκος ακτών 499 μέτρα και έκταση 14 στρέμματα. Οι βραχονησίδες είναι άγονες και ακατοίκητες.

«Αποφασίσαμε ομόφωνα…»

Το κλίμα στην Τουρκία την επομένη της κρίσης ήταν θριαμβευτικό. Η πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ δήλωνε ότι η επίλυση της κρίσης ήταν αποτέλεσμα της σθεναρής στάσης της. Στην Αθήνα, από την άλλη πλευρά, το κλίμα ήταν βαρύ. Ο πρωθυπουργός Σημίτης προσπάθησε αρχικά να αποκρύψει ότι είχε συμφωνήσει για την υποστολή της ελληνικής σημαίας και ευχαρίστησε από το βήμα του Κοινοβουλίου τους Αμερικανούς για τη μεσολάβηση, κάτι που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Ο πρώην πρωθυπουργός εξηγούσε ότι «την ελληνική σημαία αποφασίσαμε ομόφωνα να την αποσύρουμε για να αποτρέψουμε το ενδεχόμενο νέων εμπλοκών. Αν η σημαία έμενε στη βραχονησίδα χωρίς φύλαξη, Τούρκοι πολίτες ή στρατιωτικοί μπορούσαν να επανέλθουν και να την κατεβάσουν, προσβάλλοντας έτσι τη χώρα και προκαλώντας νέα αναμέτρηση. Θεωρήσαμε λοιπόν ότι δεν έπρεπε να αφήσουμε ένα τέτοιο ενδεχόμενο να συμβεί.Εκτιμούσε ότι οδεύαμε σε πολεμική σύγκρουση μεγάλων διαστάσεων και πως χάσαμε το διαπραγματευτικό πλεονέκτημα, διότι ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, άφησε αφύλακτη τη δεύτερη νησίδα». Ο ανώτατος αξιωματικόςυποστήριξε από τηνπλευρά του ότι ουδέποτε είχε λάβει εντολή για φύλαξη της δεύτερης νησίδας και πίστευε ότι είχαμε υποστεί ήττα, με το να δεχθούμετην υποστολή της σημαίας μας,και πως χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία να καταγάγουμε ένα συντριπτικό χτύπημα στην Τουρκία.

Οι ΗΠΑ από την πλευρά τους ήθελαν απλώς να αποφευχθεί η σύρραξη. Στη διαπραγμάτευση που κυρίως κατηύθυνε ο τότε Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, Ελλάδα και Τουρκία συμφώνησαν να απαγκιστρώσουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις γύρω από τα Ίμια συμφωνώντας στο τρίπτυχο: «Noflags, noships, notroops». Δηλαδή όχι σημαίες, όχι πλοία, όχι στρατεύματα πάνω στις βραχονησίδες.

Πάντως μέχρι τις 27 Δεκεμβρίου 1995, την παραμονή δηλαδή της τουρκικής ανακοίνωσης ότι τα Ίμια είναι αναπόσπαστο τμήμα της τουρκικής επικράτειας, η Υπηρεσία Χαρτογράφησης των ΗΠΑ στον χάρτη Καλύμνου (No 54748) είχε την υποσημείωση «Nisos Limnia (Greece)». Στην επόμενη έκδοση του ίδιου χάρτη (No 544497) με ημερομηνία 27 Ιανουαρίου 1996, μετά την κρίση των Ιμίων δηλαδή,υπάρχει μια διαφορετική υποσημείωση που αναφέρει «περιοχή ακαθόριστης κυριαρχίας»!

του Φώτη Σιούμπουρα

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο

Προβολές: 925