«Εδώ Πολυτεχνείο, Εδώ Πολυτεχνείο, σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων».
Με αυτά τα λόγια που εξέπεμψαν για πρώτη φορά στις 15 Νοεμβρίου του 1973 από τον αυτοσχέδιο πομπό που έστησαν οι φοιτητές του πολυτεχνείου καταρχάς στο χημείο του ιδρύματος, γράφτηκε ο πρόλογος μιας ιστορίας, που έμελλε να αλλάξει τη μοίρα τη χώρας, γυρίζοντας οριστικά τη μαύρη σελίδα μιας αυταρχικής επταετούς περιόδου.
Στην πραγματικότητα όλα είχαν ξεκινήσει λίγο καιρό πριν. Στις 14 Φεβρουαρίου του 1973, οι φοιτητές της Αθήνας συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο ζητώντας την κατάργηση του νόμου για την υποχρεωτική στράτευση, όσων συνδικαλίζονταν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Η αστυνομία, εισήλθε στο χώρο του ιδρύματος και προέβη σε συλλήψεις, με αποτέλεσμα την καταδίκη οκτώ φοιτητών και την υποχρεωτική κατάταξη στον στρατό πολλών άλλων. Παρόλα αυτά, η σπίθα της αντίστασης είχε μόλις ανάψει. Επτά ημέρες μετά τα πρώτα γεγονότα, στις 21 Φεβρουαρίου του 73, οι φοιτητές ακόμη πιο αποφασισμένοι, κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής σχολής στην Αθήνα, προβάλλοντας συνθήματα για «Δημοκρατία» και «Ελευθερία», ενώ αναφώνησαν για πρώτη φορά σε δημόσια θέα «Κάτω η Χούντα». Η αστυνομία επενέβη και πάλι για να καταστείλει βίαια την εξέγερση, αλλά η εκδίωξη των φοιτητών από το κτίριο της Νομικής δεν τους πτόησε, αντίθετα, σφυρηλάτησε με πείσμα και θάρρος την αγωνιστικότητά τους. Μερικούς μήνες μετά, στις 4 Νοεμβρίου του 1973, το μόνο που χρειαζόταν πλέον για την τελική αντεπίθεση απέναντι στον αυταρχισμό, ήταν μια καλή αφορμή και το μνημόσυνο του γέρου της Δημοκρατίας, Γεώργιου Παπανδρέου, την έδωσε, πυροδοτώντας νέες κινητοποιήσεις που ξέσπασαν στους δρόμους της πρωτεύουσας και οι οποίες αποδείχθηκαν το καθοριστικό βήμα για την έλευση της ελευθερίας.
Η αντίστροφη μέτρηση
Στις 13/11, το δικαστήριο αθωώνει 12 από τους 17 συλληφθέντες στα επεισόδια της 4ης Νοεμβρίου και επιβάλει στους υπόλοιπους 5 ποινές με αναστολή. Άμεσα, αποφασίζονται φοιτητικές συγκεντρώσεις σε διάφορες σχολές για την επόμενη μέρα, γεγονός που προοικονομεί το ξέσπασμα εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος. Το πρωί της Τετάρτης (14/11) έχει σημάνει πια η ώρα της τελικής μάχης. Οι φοιτητικοί σύλλογοι πραγματοποιούν Γενικές Συνελεύσεις ώστε να συζητηθεί το ζήτημα των φοιτητικών εκλογών.
Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου, συγκεντρώνονται φοιτητές και αποφασίζουν την κήρυξη αποχής από τα μαθήματα, με αίτημα να γίνουν οι εκλογές για τους συλλόγους τους τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.
Την ίδια στιγμή, πραγματοποιούνται συνελεύσεις φοιτητών στην Ιατρική και στη Νομική σχολή με τους της Νομικής, να εξεδίδουν ψήφισμα, με το οποίο αιτούνται την ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας για τη διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, τον εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, την αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού, καθώς και την ανάκληση του Ν.1347 για την αναγκαστική στράτευση των φοιτητών. Η πιο καθοριστική κίνηση όμως, έρχεται το απόγευμα της ίδιας ημέρας από τους συμφοιτητές τους στο πολυτεχνείο όπου και αποφασίζουν την κατάληψη του ιδρύματος.
Σύντομα, η πληροφορία πως στο Πολυτεχνείο έχει δημιουργηθεί ένταση μεταξύ αστυνομικών και φοιτητών ταξιδεύει σε όλη ην πόλη. Η απόφαση των “νομικών” είναι αναπόφευκτη. Κατόπιν πρότασης, αποφασίζεται διαδήλωση προς το Πολυτεχνείο και περίπου 1.500 φοιτητές ξεκινούν την πορεία τους από τη Σόλωνος, ενώ ώρα με την ώρα, συνεχίζουν να μαζεύονται ολοένα και περισσότεροι φοιτητές στο Πολυτεχνείο, αλλά και άλλοι, που πληροφορήθηκαν το νέο, με την αστυνομία να αδυνατεί πλέον να εμποδίσει την χειμαρρώδη προσέλευση του κόσμου.
Το βράδυ πια, η οι πόρτες του πολυτεχνείου είναι σφραγισμένες, έχει φτάσει η ώρα της οργάνωσης για την τελική μάχη. Το πρώτο βήμα έχει γίνει με την εκλογή Συντονιστικής Επιτροπής, στην οποία μετέχουν 22 φοιτητές και 2 εργάτες. Σκοπός, να καθοδηγήσουν συνετά αλλά καθοριστικά τον αγώνα. Επιπλέον, δημιουργούνται επιτροπές σε όλες τις σχολές για να οργανώσουν την κατάληψη και την επικοινωνία με την ελληνική κοινωνία.
Πορεία προς την ένωση
Με στόχο την επικοινωνία του αγώνα τους, οι φοιτητές δημιουργούν έναν ραδιοφωνικό σταθμό, αρχικά στο κτίριο του Χημικού και λίγο αργότερα στο κτίριο των Μηχανολόγων. Εκφωνητές είναι η Μαρία Δαμανάκη και ο Δημήτρη Παπαχρήστου. Την ίδια στιγμή γίνεται εγκατάσταση πολύγραφων, που δουλεύουν ακατάπαυστα για να πληροφορούν τους φοιτητές και τον υπόλοιπο κόσμο τις αποφάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής και των φοιτητικών συνελεύσεων. Επιπλέον, συγκροτούνται συνεργεία για να γράφουν συνθήματα σε πλακάτ, σε τοίχους, στα τρόλεϊ, στα λεωφορεία και στα ταξί, ώστε να μάθουν το γεγονός όλοι οι Αθηναίοι. Εντός των τειχών τώρα, δημιουργείται εστιατόριο και νοσοκομείο, ενώ ομάδες φοιτητών αναλαμβάνουν την περιφρούρηση του χώρου, ξεδιακρίνοντας τους ενθουσιώδεις και δημοκράτες Αθηναίους από τους προβοκάτορες.
Η ώρα της δράσεως
Στις 5 το πρωί της 15ης Νοεμβρίου, ακούγονται τα πρώτα συνθήματα της μέρας, ενώ αστυνομικές δυνάμεις βρίσκονταν στους γύρω δρόμους του Πολυτεχνείου. Γύρω στις 9, ανοίγουν οι πόρτες του Πολυτεχνείου. Συνάμα, κυκλοφορούν προκηρύξεις της Συντονιστικής Επιτροπής ενώ μπαίνει σε λειτουργία ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου, μέσω του οποίου ο λαός καλείτο σε «ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ» και «ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ». Στις 8 το πρωί η Σύγκλητος του Ε.Μ.Πολυτεχνείου σε έκτακτη συνεδρίαση στα κτίρια του Ζωγράφου έχει αποφασίσει να στείλει έγγραφο στην κυβέρνηση και να ζητήσει να μη γίνει επέμβαση στο Πολυτεχνείο. Στις 2 το μεσημέρι η κυβέρνηση αποκρίνεται στη Σύγκλητο ότι θα σεβαστεί το απαραβίαστο του Πανεπιστημιακού ασύλου. Μέσα στο Πολυτεχνείο εισέρχονται πολλοί μαθητές συγκεντρωμένοι κάτω από ένα μεγάλο πανό. Το πρωί της Πέμπτης ο χώρος του Πολυτεχνείου είναι σχεδόν άδειος από τους εργάτες. Ελάχιστα άτομα που έχουν απομείνει γράφουν προκηρύξεις και φτιάχνουν πανό, όπου επικρατεί το σύνθημα της «Γενικής Απεργίας». Οι διαδηλωτές μαζί με άλλους εργάτες από το δρόμο μπαίνουν ξανά στο Πολυτεχνείο και πορεύονται προς στο κτίριο Γκίνη όπου ξεκινά η προγραμματισμένη συνέλευση. Στην αίθουσα βρίσκονται και πολλοί εργάτες. Η Συντονιστική Επιτροπή δήλωνε ότι η κατάληψη θα συνεχιστεί μέχρι να ικανοποιηθούν όλα τα αιτήματα. Η πρώτη μέρα της κατάληψης είναι κυρίως φοιτητική και σπουδαστική. Όμως τις επόμενες δύο μέρες το κατέβασμα πλήθους λαού στους δρόμους ξεπερνά κάθε πρόβλεψη. Τα μηνύματα συμπαράστασης από διάφορους χώρους, η υποστήριξη του κόσμου στους αγωνιζόμενους, τα χτυπήματα των καμπαναριών στις εκκλησίες των συνοικιών, ο ερχομός των αγροτών από τα Μέγαρα όπου γίνεται αγώνας ενάντια στις απαλλοτριώσεις της γης τους από τη χούντα, οι εργατικές συνελεύσεις, δείχνουν ότι η κινητοποίηση αφορά πλέον όλο το λαό. Όλη τη μέρα διεξάγεται έλεγχος στις ταυτότητες αυτών που εισέρχονται, μέχρι το απόγευμα, όπου η μαζική είσοδος κόσμου στο κτίριο, καθιστά αδύνατο ένα τέτοιον έλεγχο. Γύρω στα μεσάνυχτα, υπάρχουν μέσα στο κτίριο γύρω στις 4.000 κόσμου και απ’ έξω διάφορες ομάδες που διαδηλώνουν. Στις 2 κλείνουν οι πόρτες του Πολυτεχνείου, ενώ υπάρχει ακόμα λίγος κόσμος απέξω. Στις 3 ξεκινάν οι Συνελεύσεις κατά σχολές.
Από το πρωί πλέον, χιλιάδες άνθρωποι είναι πια συγκεντρωμένοι γύρω από το Πολυτεχνείο. Δίπλα στο Ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου λειτουργούν και 4 ερασιτεχνικοί σταθμοί, ο ΡΣΟ, ο ΡΣ Κολλιάτσου, ο ΡΣ Φυχικού και ο Πρώτος Βοηθητικός. Πολλά Γυμνάσια μένουν άδεια, ενώ οι μαθητές κατεβαίνουν στον χώρο του Πολυτεχνείου. Ο κόσμος ολοένα πληθαίνει. Στις 10 το πρωί πραγματοποιείται η οργανωμένη και με πανό είσοδος οικοδόμων στο κτίριο. Μαζί με τους οικοδόμους εισέρχονται και πολλοί μαθητές. Από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό του Πολυτεχνείου καλείται και πάλι ο κόσμος σε «ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ» ενώ για τις 3:30 προσκαλούνται οι δημοσιογράφοι για συνέντευξη Τύπου από τη Συντονιστική Επιτροπή. Στις 3:30 φτάνουν 25 δημοσιογράφοι ελληνικών εφημερίδων και ανταποκριτές ξένων πρακτορείων. Στους φωτογράφους δεν επιτρέπεται να πάρουν φωτογραφίες στη διάρκεια της συνέντευξης, αλλά και μετά το τέλος της, για να μην πληροφορηθούν οι αρχές για τα πρόσωπα που συντονίζουν τον αγώνα. Στη συνέντευξη γίνεται ανάγνωση μόνο μιας ανακοίνωσης, ενώ μέσα στο Πολυτεχνείο έχουν τοποθετηθεί άτομα με καθρέφτες, για να εμποδίζουν τη λήψη φωτογραφιών από συνεργεία της Ασφάλειας, που παραφυλούν στα γύρω κτίρια. Το πλήθος έξω από το Πολυτεχνείο πυκνώνει συνέχεια και το μεσημέρι όλοι οι δρόμοι γύρω από το πανεπιστημιακό ίδρυμα, έχουν καταληφθεί από πλήθη κόσμου. Στις 4:30 το απόγευμα γίνεται στην αίθουσα που συνεδρίαζαν οι εργάτες, η πρώτη μαθητική συνέλευση, κατά την οποία αποφασίζεται το κατέβασμα όλων των Γυμνασίων σε γενική απεργία για την επόμενη μέρα.
Η τελική σύγκρουση
Στις 8 πια, αρχίζει η χρήση των δακρυγόνων. Ο σταθμός Α’ Βοηθειών είναι γεμάτος από τραυματίες. Στις 9, οι διαδηλωτές στήνουν οδοφράγματα σε διάφορα σημεία κοντά στο Πολυτεχνείο, χρησιμοποιώντας αυτοκίνητα, τρόλεϊ, λεωφορεία, , ενώ διαδηλωτές επιτίθονται στη Νομαρχία Αττικής στην Αιόλου, την οποία καταλαμβάνουν. Ορισμένοι διαδηλωτές πολιορκούν ακόμα και τα Υπουργεία Παιδείας, Γεωργίας, Δικαιοσύνης, Κοινωνικών Υπηρεσιών και Δημοσίων Έργων. Στις 9:30, με εντολή της Αστυνομίας απαγορεύεται η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης. Το τεράστιο οδόφραγμα που έχει στηθεί στην οδό Σολωμού και Πατησίων δυσκολεύει την προέλαση των αστυνομικών. Η αστυνομία, χρησιμοποιεί δακρυγόνα εναντίον του πλήθους, το οποίο υποχωρεί προσωρινά. Στις 10:15 τεθωρακισμένα της Αστυνομίας με ορμητήριο το χώρο έξω από το Πολυτεχνείο, επιτίθονται στην πλατεία της Λεωφόρου Αλεξάνδρας ρίχνοντας δακρυγόνα στους διαδηλωτές, που στο μεταξύ έχουν ανασυντάξει τις δυνάμεις τους και τρέχουν προς το Πολυτεχνείο. Οι επιθέσεις εξακολουθούν μέχρι τις 11, όπου στην 3η κατά σειρά έφοδο οι διαδηλωτές φτάνουν στις εσωτερικές σκάλες του κτιρίου. Στις διάφορες συγκρούσεις, οι διαδηλωτές χρησιμοποιούν σποραδικά βόμβες μολότοφ. Στις 10:30 πέφτουν δακρυγόνα από την αστυνομία μέσα στο Πολυτεχνείο. Νοσοκομειακά αυτοκίνητα γεμάτα αστυνομικούς περνούσαν τα οδοφράγματα και ρίπτουν δακρυγόνα στο Πολυτεχνείο και στους γύρω χώρους. Το Πολυτεχνείο αποδέχεται συνέχεια τραυματίες ενώ ασθενοφόρα του Ερυθρού Σταυρού μπαίνουν στο χώρο για να παραλάβουν τραυματίες. Ο Ραδιοσταθμός καλεί συνεχώς το λαό σε συμπαράσταση. Αργά τη νύχτα, οι πυροβολισμοί γύρω από το Πολυτεχνείο που έχουν προηγηθεί στους δρόμους, συνεχίζονται. Με ιδιωτικά αυτοκίνητα μεταφέρονται τραυματίες και φαρμακευτικό υλικό. Από την αστυνομία ανακοινώνεται ότι γύρω στα μεσάνυχτα οι διαδηλωτές προσπαθούν να κάψουν τα κτίρια των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Δημοσίας Τάξεως και Κοινωνικών Υπηρεσιών. Γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα, ξεκίνα από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας διαδήλωση χιλιάδων ατόμων, που συγκρούονται με τους αστυνομικούς.
Η πτώση
Σάββατο 17 Νοέμβρη Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, από τους στρατώνες στο Γουδί και του Διόνυσου ξεκινούν οι πρώτες φάλαγγες αρμάτων με κατεύθυνση τον χώρο των συγκρούσεων, ενώ 15 λεπτά μετά, τα πρώτα τανκς εμφανίζονται στον κόμβο των Αμπελοκήπων. Το κέντρο της Αθήνας, με στόχο το Πολυτεχνείο, μετατρέπεται σε πεδίο μάχης. Τα τανκς κινούνταν άλλα προς τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και άλλα προς την Πανεπιστημίου. Λίγο πριν τη 1, τα τανκς μπαίνουν στην οδό Πατησίων. Τεθωρακισμένα, στρατιώτες και αστυνομικοί περιτριγυρίζουν το Πολυτεχνείο. Λίγο μετά τη 1, με την εμφάνιση των αρμάτων οι διαδηλωτές υποχωρούν. Αρκετοί βρίσκουν καταφύγιο σε πολυκατοικίες, οι πόρτες των οποίων έχουν αφεθεί επίτηδες ανοιχτές. Από τα μεγάφωνα μεταδίδουν, πως αν θέλουν ν’ αποχωρήσουν, μπορούν να φύγουν, προτού οι πόρτες κλείσουν οριστικά. Μισή ώρα περίπου μετά τη 1, οι διαδηλωτές έξω από το Πολυτεχνείο παραμένουν ακόμα εκεί. Ελεύθεροι σκοπευτές παίρνουν θέσεις στα γύρω από το Πολυτεχνείο κτίρια. Στους παράπλευρους δρόμους οι συγκρούσεις συνεχίζονταν με ένταση. Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να μεταδίδει προς τους στρατιώτες: «Είμαστε άοπλοι, θα σας υποδεχτούμε με χειροκροτήματα». Τα άρματα έχουν σταματήσει στις δύο γωνίες Πατησίων – Αβέρωφ και Πατησίων – Στουρνάρα, ενώ στη γωνία Πατησίων και Στουρνάρα αστυνομικοί αναμένουν… Στη 1:50 μετά τα μεσάνυχτα, ο Ραδιοφωνικός Σταθμός του Πολυτεχνείου διακόπτει προσωρινά, ενώ στη 1:59 ξαναρχίζει να λειτουργεί. Τα άρματα Μ 48 και Μ 113 στρέφουν τα κανόνια τους κατά των κλεισμένων στο Πολυτεχνείο, ενώ με τους προβολείς φωτίζουν τα παράθυρα του κτιρίου. Τρία άρματα προχωρούν από την Αβέρωφ και σταματούν στην πόρτα του Πολυτεχνείου επί της Πατησίων. Ο χώρος απέναντι από την κεντρική είσοδο του Πολυτεχνείου σφύζει από αστυνομικούς, ενώ κάποια προσπάθεια συνεννόησης ανάμεσα στους επικεφαλής των αρμάτων και των κλεισμένων στο κτίριο αρχίζει να διαφαίνεται.
Η εισβολή
Λίγο πριν τις 3, οι δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας έχουν συνταχθεί σε θέση μάχης έξω από το Πολυτεχνείο. Τότε αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις με τους κλεισμένους μέσα στο κτίριο, ενώ στην είσοδο, παρατάσσονται και άλλα τανκς. Ο Ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου και πάλι διακόπτει τη μετάδοσή του. Στις 2:59 τρία τανκς εφορμούν προς το Πολυτεχνείο, ενώ οι διαπραγματεύσεις είναι σε εξέλιξη, ένα ΑΜΧ 30 που βρίσκεται απέναντι από την κεντρική πύλη, οπισθοχωρεί λίγο και μετά ορμάει πάνω της με μανία. Η πύλη γκρεμίζεται, μαζί με την πύλη όμως, γκρεμίζεται και το καθεστώς λίγο καιρό μετά.
Μετά την είσοδο του τανκ αστυνομικοί και άνδρες των ΛΟΚ εισβάλουν στο Πολυτεχνείο, ενώ όσοι βρίσκονται στην πύλη και δε χτυπιούνται, υποχωρούν στο εσωτερικό. Μέσα στο προαύλιο γίνονται συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομικούς και αυτούς που βρίσκονταν στον χώρο. Οι εξεγερμένοι συντάσσονται σε φάλαγγες με τα χέρια ψηλά και με τη συνοδεία ΛΟΚ αποχωρούν. Οι συγκρούσεις συνεχίζονται από κτίριο σε κτίριο. Σύμφωνα με μαρτυρίες μάλιστα, περίπου 35 λεπτά μετά τις 3, το Πολυτεχνείο έχει αδειάσει και ασθενοφόρα απομακρύνουν από το κτίριο τραυματίες και νεκρούς. Οι πυροβολισμοί και οι συγκρούσεις συνεχίζονται όμως και στους γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμους. Στις 5, τα τανκς αποχωρούν από το χώρο του Πολυτεχνείου και κατευθύνονται προς το Πεδίον του Άρεως. Τανκς και στρατός περικυκλώνουν επίσης και το κτίριο της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης, που έχει καταληφθεί. Στις 6, εκκενώνεται η Πολυτεχνική Θεσσαλονίκης ενώ στους εξερχόμενους γίνονται συλλήψεις, ξυλοδαρμοί και έλεγχος στοιχείων. Η Αθήνα πάλι, μοιάζει με βομβαρδισμένη πόλη. Στα Χαυτεία, Ομόνοια, Πανεπιστημίου, Κλαυθμώνος και σε δεκάδες δρόμους υπάρχουν διάσπαρτα ίχνη από οδοφράγματα, φωτιές, κατεστραμμένα αντικείμενα και αίματα. Όλα τα δημόσια κτίρια παραμένουν ζωσμένα από ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών. Στις 7 το πρωί, ο κόσμος αποδιώχνεται από τα πεζοδρόμια απέναντι από το Πολυτεχνείο. Στις 11, κηρύσσεται Στρατιωτικός Νόμος, ωστόσο οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις συνεχίζονται μέχρι το βράδυ.
Το τελειωτικό χτύπημα
Η δικτατορία δηλώνει κυνικά 34 νεκρούς και 840 συλλήψεις. Με τη μεταπολίτευση όμως, αναφέρονται άλλες 21 τουλάχιστον περιπτώσεις θανάσιμου τραυματισμού και τουλάχιστον 2.400 συλλήψεις. Στις 25 Νοέμβρη 1973, το στρατιωτικό πραξικόπημα του Ιωαννίδη ανατρέπει τον Παπαδόπουλο και την κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, ορκίζει κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο. Μερικούς μήνες μετά, έρχεται το τελειωτικό χτύπημα της χούντας. Η εισβολή στην Κύπρο από τους Τούρκους, ρίχνει τη χούντα αφήνοντας όμως τη σκιά της, στα κατεχόμενα εδάφη της μεγαλονήσου που παραμένουν ως σήμερα ανελεύθερα.
16/04/2024
