Θα μπορούσε κανείς να πει πραγματικά ποιος είναι αυτός
ο τύπος που ζωγραφίζει αρουραίους και πιθήκους σε τοίχους;
Σίγουρα όχι…
Ήταν μέσα Ιούλιου 2020 αν δεν κάνω λάθος, όταν η πανδημία ήταν «στα καλύτερά της». Ένας τύπος μπαίνει στο μετρό του Λονδίνου ντυμένος με στολή (όπως αυτές που πρωτοείδαμε στην Ουχάν) με αντιασφυξιογόνα μάσκα και κάτι στένσιλ στα χέρια… Απομακρύνει ευγενικά τους λιγοστούς επιβάτες και ξεκινάει να αποτυπώνει (με τα στένσιλ) αρουραίους!
Σε λίγα μόνο λεπτά όλο το βαγόνι ήταν γεμάτο αρουραίους που φτερνιζόντουσαν και αμέσως όλοι κατάλαβαν ότι επρόκειτο για τον Banksy ο οποίος έσπευσε να το επιβεβαιώσει ανεβάζοντας ένα βιντεάκι 59 δευτερολέπτων στον λογαριασμό του στο Instagram με τον υπότιτλο: «Αν δεν φορέσεις μάσκα, δεν καταλαβαίνεις»…
Τελικά ήταν ο Banksy ή μήπως και όχι; Oυσιαστικά δεν είναι αυτό το ερώτημα… Η πραγματική ερώτηση που πρέπει να κάνει κάποιος είναι «ποιος είναι τελικά αυτός ο Banksy»;
Είναι από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, ο πιο διάσημος καλλιτέχνης γκράφιτι στον κόσμο! Έχει καταφέρει να «εισπράξει» αγωγές και μηνήσεις, έχει καταφέρει -με αφετηρία το Μπρίστολ του Λονδίνου- να κάνει τα έργα του γνωστά στα πέρα τα του κόσμου και από την Αμερική και την Κίνα έως τη Ουκρανία, έχει καταφέρει να κριτικάρει, να λοιδορεί κυβερνήσεις και να σχολιάζει άμεσα και καυστικά μέσα από τις «τοιχογραφίες» του, παγκόσμια γεγονότα. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι έχει καταφέρει σε κάτι περισσότερο από τρείς δεκαετίες να γίνει ένα αντισυμβατικό σύμβολο… χωρίς πρόσωπο!
Η άγνωστη μέχρι σήμερα ταυτότητά του έχει απασχολήσει πρωτοσέλιδα, ενώ έχει χαρακτηρισθεί ο «πιο απίθανος εθνικός θησαυρός» της Βρετανίας.
Σύμφωνα τώρα με την «Daily Mail», ο Banksy είναι ο Robin Gunningham ένας 53χρονος άνδρας γεννημένος στο Μπρίστολ, ένας επιχειρηματίας που ξεκίνησε από τη μουσική βιομηχανία, διοργανώνοντας ρέιβ πάρτι τη δεκαετία του 1990. Η ενασχόλησή του όμως τόσο με την μουσική όσο και με τον κινηματογράφο του έχουν προσφέρει και άλλες «ταυτότητες». Κάποιες «θεωρίες» θέλουν τον Banksy να είναι λένε ότι είναι ο Robert Del Naja, μέλος της μπάντας Massive Attack, που, πριν ξεκινήσει την καριέρα του ως μουσικός, ήταν καλλιτέχνης του δρόμου.
Πριν από μερικά χρόνια υπήρξε μια εικασία ότι μπορεί να είναι ο Ελβετός καλλιτέχνης Maître de Casson που όμως ο ίδιος το αρνήθηκε μέσα από το site του. Κάποιοι άλλοι θεωρούν ότι είναι ο Jamie Hewlett των Gorillaz, ή, ο Άγγλος καλλιτέχνης Neil Buchanan (πρώην παρουσιαστής της εκπομπής Art Attack), ενώ οι πλέον δύσπιστοι λένε ότι δεν είναι ένας άνθρωπος, αλλά μία κολεκτίβα, η ακόμα και μια γυναίκα.
Η φήμη του εκτινάχθηκε στα ύψη, με την πρώτη του μεγάλη τοιχογραφία με στένσιλ, το «The Mild Mild West», στο Stokes Croft στο Μπρίστολ το 1999 η οποία έδειχνε ένα αρκουδάκι να εκτοξεύει μια βόμβα μολότοφ σε τρεις αστυνομικούς και η οποία μέχρι και σύμβολο εξακολουθεί να είναι ένα σύμβολο που εκφράζει τους απανταχού αναρχικούς.
Το 2023 δημοσιοποιήθηκε από το BBC μία χαμένη συνέντευξη του Banksy (είχε δοθεί το 2003) στην οποία ο διάσημος καλλιτέχνης ρωτήθηκε αν το όνομά του είναι Robert Banks, με εκείνο να απαντά μόνο ότι τον λένε Robbie. Στη ίδια συνέντευξη είχε υπερασπιστεί τα έργα του δηλώνοντας ότι “είναι ένας πιο γρήγορος τρόπος να εκφράσω τη γνώμη μου”.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η πραγματική ταυτότητα του Banksy δεν έχει ποτέ επιβεβαιωθεί έστω και αν, το 2008 η «Daily Mail» διέρρευσε μια φωτογραφία που τραβήχτηκε στην Τζαμάικα και έδειχνε έναν άνδρα με μπλε πουκάμισο και τζιν, για την οποία ο καλλιτέχνης είπε ότι δεν τον «απεικονίζει».
Αγαπημένες του εικόνες είναι οι αρουραίοι και οι πίθηκοι, ειδικά αυτός που φοράει τα ρούχα των γιάπηδων του Λονδίνου. Για την ιστορία να πούμε ότι έχουν γίνει τεράστιες εκθέσεις με τη δουλειά του, σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη, ενώ υπάρχει και ένα θεματικό πάρκο το «Dismaland» στο Weston στην Βρετανία.
Ο Banksy αρνείται την πώληση φωτογραφιών ή αναπαραγωγών των έργων του, αν και δημοπράτες τέχνης έχουν αποπειραθεί να πουλήσουν μερικά από τα γκραφίτι αφήνοντας το πρόβλημα της αφαίρεσης τους από την αρχική τοποθεσία στον πλειοδότη της δημοπρασίας.
Πέρα από τα γκράφιτι ο Banksy έχει ασχοληθεί και με τον κινηματογράφο όπου η πρώτη του επίσημη εμφάνιση έγινε το 2020 στο Φεστιβάλ του Sandance το ντοκιμαντέρ «Exit through the Gift Shop» (ελληνικός τίτλος «Η Τέχνη στο δρόμο») το οποίο το 2011 προτάθηκε για το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ. Επίσης το 2014 ο Banksy βραβεύτηκε ως «πρόσωπο της χρονιάς» στα βραβεία «Webby Awards».
Και κάπως έτσι ο Banksy καθιερώθηκε ως επαναστάτης ή ακτιβιστής, ο οποίος εκφράζει την κάθε μορφής αδικία στον πλανήτη που ζούμε… Ο αμφιλεγόμενος καλλιτέχνης δεν τα πάει καλά με τις «νόρμες» και δεν είναι λίγες οι φορές που έχει βρεθεί αντιμέτωπος με τον νόμο, ειδικά για θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, συκοφαντικής δυσφήμησης ή και άρνησης να «αυθεντικοποιήσει» έργα του που έχουν πουληθεί έναντι τεράστιων ποσών (μέσω της εταιρείας Pest Control Ltd που ίδρυσε ο καλλιτέχνης το 2008) σε γκαλερίστες ή συλλέκτες.
Το 2022 η εταιρεία Full Colour Black που πουλάει καρτ-ποστάλ εμπνευσμένες από την τέχνη του Banksy, βρέθηκε στα δικαστήρια για δεύτερη φορά (η πρώτη ήταν ένα χρόνο πριν, με τον ιδιοκτήτη της εταιρείας Andrew Gallagher να μηνύει τον καλλιτέχνη για δυσφήμηση!
Επίσης παρολίγον να βρεθεί ξανά στα δικαστήρια αφού έκανε μια ανάρτηση στο Instagram, (την οποία αργότερα διέγραψε) η οποία είχε μια φωτογραφία ενός καταστήματος Guess, διακοσμημένη με ένα από τα έργα του Banksy, το “Flower Thrower” συνοδευόμενη από την παρακάτω λεζάντα:
“Ειδοποίηση προς όλους τους κλέφτες. Παρακαλώ πηγαίνετε στο Guess στην οδό Regent. Έχουν αντιγράψει το έργο μου χωρίς να με ρωτήσουν, γιατί να θεωρείται λάθος να κάνετε το ίδιο με τα ρούχα τους;”.
Ο μύθος γύρω από το όνομά του μπορεί να ενισχύει τη δημοφιλία του, όμως έχει και τις αρνητικές συνέπειες μια και η απόκρυψη της πραγματικής του ταυτότητας έχει οδηγήσει σε αμφισβήτηση της αυθεντικότητας πολλών πρόσφατων έργων του. Το βέβαιο είναι ότι αν συνεχίσει να προκαλεί τέτοια σύγχυση στην αγορά της τέχνης, δεν είναι καθόλου απίθανο να μάθουμε πολύ σύντομα ποιος πραγματικά είναι ο Banksy, μέσω της δικαστικής οδού!
Από την άλλη, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η επιλογή του να παραμείνει ανώνυμος είναι μια δικαιολογία για να μην πιαστεί επ’ αυτοφώρω βανδαλίζοντας δημόσια περιουσία.
Η Pest Control που ιδρύθηκε από τον Banksy το 2008, είχε ως στόχο να επιβεβαιώνει την αυθεντικότητα των έργων, προκειμένου να οριστεί η αντίστοιχη τιμή πώλησης. Μια και εδώ και χρόνια πωλούνται ψεύτικα αντίγραφα των έργων του στο διαδίκτυο.
Και εδώ αρχίσει ο παραλογισμός του καλλιτέχνη που τον έχει οδηγήσει ξανά στα δικαστήρια, αυτή τη φορά απέναντι στους συλλέκτες Nicky Katz και Ray Howse οι οποίοι πλήρωσαν 30.000 λίρες για το “Monkey Queen” και, παρά τα επίμονα αιτήματά τους, δεν έχουν λάβει κάποιο πιστοποιητικό αυθεντικότητας για το έργο. Και είναι παραλογισμός διότι η τρίχρονη καθυστέρηση αυθεντικοποίησης του “Monkey Queen” είναι ακατανόητη, αφού ο ίδιος ο καλλιτέχνης έχει επανειλημμένα εκφράσει τη δυσαρέσκεια του για τα πλαστά έργα που διανέμονται στην αγορά τέχνης.
Και αυτό το είχε κάνει απολύτως σαφές όταν είχε προβεί σε μία αντισυμβατική εικαστική παρέμβαση το 2018, προκειμένου να αποτρέψει την πώληση του διασημότερου έργου του “ “ (2006) σε μια δημοπρασία έργων τέχνης στο Sotheby του Λονδίνου. Μόλις το έργο πουλήθηκε, αυτόματα άρχισε να αυτοκαταστρέφεται.
Αν και το μηχάνημα σταμάτησε στα μισά του “τεμαχισμού”, ο ακτιβιστής καλλιτέχνης αργότερα είπε ότι πρόθεσή του ήταν το έργο να καταστραφεί ολοκληρωτικά αλλά κάτι έγινε με το μηχάνημαπου θα το κατέστρεφε. Όμως η καταστροφή του “Girl with Balloon” κάθε άλλο παρά τον… έβλαψε μια και ο πίνακας, αφού μετονομάστηκε σε “Love is in the Bin”, κατέληξε να πουληθεί το 2021 στο ιλιγγιώδες ποσό των 25,3 εκατ. δολαρίων και έγινε το πρώτο έργο τέχνης που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια μιας δημοπρασίας!
Στις 13 Αυγούστου οι υπεύθυνοι του Ζωολογικού Κήπου του Λονδίνου είδαν (την ένατη δημιουργία του Banksy) στα ρολά έναν γορίλα να απελευθερώνει πουλιά και έναν θαλάσσιο ελέφαντα, ενώ πριν από λίγες ημέρες οι Λονδρέζοι φωτογραφήθηκαν σε ένα booth το οποίο το προηγούμενο βράδυ είχε καλυφθεί με μια θάλασσα και ψάρια που εύκολα θα μπορούσαν να παραπέμπουν σε πιράγχας…
Αυτά τα έργα έφεραν στη μνήμη όλων τον ρινόκερο που πατάει ένα αυτοκίνητο, δυο ελέφαντες που συναντιούνται με τις προβοσκίδες του από διπλανά διαμερίσματα, μια γάτα έτοιμη να επιτεθεί, τις μαιμούδες που «τρέχουν» να ξεφύγουν.
Ο Ντάνιελ Σίμοντς, μάνατζερ του ζωολογικού κήπου, δήλωσε ότι «ήταν μεγάλη μας τιμή που ο Banksy επέλεξε να χρησιμοποιήσει τα ρολά της πρόσοψης μας για να παρουσιάσει ένα από τα απίστευτα έργα του… Είναι κι αυτό μέρος του καταπληκτικού αινίγματος που είναι ο Banksy».
Ο εκκεντρικός καλλιτέχνης επιβεβαίωσε ότι τα έργα είναι δικά του, όμως αυτό που άφησε αδιευκρίνιστο είναι ο λόγος που τα έκανα… Κάποιοι είπαν ότι το έκανε για να ομορφύνει ένα δύσκολο καλοκαίρι. Είναι έτσι, ή μήπως θέλει να πει κάτι παραπάνω σχετικά με την κλιματική κρίση, αλλά μας αφήνει να σκεφτούμε, ως οφείλουμε;
Είδομεν…
Όποια και να είναι η ιστορία και οι ιστορίες πίσω από αυτές ένα είναι βέβαιο:
Ο Banksy κατάφερε όχι μόνο να αλλάξει τη κουλτούρα του γκράφιτι παγκοσμίως
αλλά επίσης κατάφερε να αποτυπώνει με τον καλύτερο -δικό του- τρόπο
μια «αντίσταση» απέναντι (όπως ο ίδιος έχει δηλώσει) σε κάθε μορφή
απολυταρχικής εξουσίας ή «ανισορροπίας σε έναν καπιταλιστικό πλανήτη
που σιγά σιγά αυτοκαταστρέφεται»
