Η Ευρώπη αντιπροσωπεύει το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 22% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 50% των παγκόσμιων κοινωνικών δαπανών. Η δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στο πλαίσιο του νομοθετικού πακέτου «fit for 55» (μείωση εκπομπών κατά 55%) ως το 2030, με απώτερο στόχο μηδενικό αποτύπωμα CO2 το 2050, αφορά μισό δισεκατομμύριο άτομα και 25 εκατομμύρια επιχειρήσεις. Σημειώνεται ότι οι εκπομπές που προέρχονται από τους στόλους των αεροπλάνων, των αυτοκινήτων και των πλοίων (η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, η οποία διατηρεί επιφυλάξεις για τα μέτρα, αντιπροσωπεύει θεσμικά το 58% της ευρωπαϊκής ναυτιλίας) αποτελούν το ένα τέταρτο του συνόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης – τα κτίρια παράγουν το ένα τρίτο των εκπομπών.

Εκτιμάται ότι, έως το 2030, τουλάχιστον 30 εκατομμύρια αυτοκίνητα μηδενικών εκπομπών και 80.000 φορτηγά μηδενικών εκπομπών θα τεθούν σε κυκλοφορία. Και έως το 2050, σχεδόν το σύνολο των αυτοκινήτων, των ημιφορτηγών, των λεωφορείων, καθώς και τα νέα βαρέα οχήματα θα είναι μηδενικών εκπομπών.

Τα ωκεανοπόρα πλοία μηδενικών εκπομπών και τα μεγάλα αεροσκάφη μηδενικών εκπομπών θα είναι έτοιμα για διάθεση στην αγορά έως το 2030 και το 2035 αντιστοίχως.

Αποφάσεις Κομισιόν

Οι αποφάσεις της Κομισιόν που επηρεάζουν τους πάντες στην ΕΕ αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο περιλαμβάνουν και την αναθεώρηση της οδηγίας για το χρηματιστήριο ρύπων. Η δεξαμενή σκέψης The Green Tank εξέτασε τι συνέβη από την ίδρυση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) το 2005 έως σήμερα: Η Ελλάδα είχε την 3η καλύτερη κλιματική επίδοση στην Ευρώπη στους τομείς που υπάγονται στο ΣΕΔΕ, καθώς οι εκπομπές των τομέων του συστήματος συρρικνώθηκαν κατά 56,3% το 2020 σε σχέση με το 2005, σύμφωνα με την ανάλυση του The Green Tank. Μόνο η Δανία (-58,3%) και η Εσθονία (-56,4%) είχαν ελαφρά καλύτερες επιδόσεις.

Εκπομπές ΣΕΔΕ

Από την ανάλυση των στοιχείων σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκύπτουν τα εξής:

– Οι εκπομπές του ΣΕΔΕ μειώθηκαν κατά 42,3% από το 2005 μέχρι το 2020, ελάχιστα χαμηλότερα από τον προηγούμενο στόχο της ΕΕ για το 2030 (-43%), αναδεικνύοντας έτσι τη χαμηλή φιλοδοξία που επιδείκνυε η ΕΕ ως τώρα αλλά και τις δυνατότητες του ΣΕΔΕ να συμβάλει στην κλιματική πρόοδο.

– Η μείωση επιτεύχθηκε κυρίως χάρη στη μεγάλη πτώση των εκπομπών στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας και κυρίως του λιγνίτη και του λιθάνθρακα, ενώ οι εκπομπές της βιομηχανίας διατηρήθηκαν σχεδόν σταθερές για όλο το διάστημα λόγω του πλήθους των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών που της κατανεμήθηκαν.

– Εξαίρεση αποτελεί το τελευταίο έτος της πανδημίας, κατά το οποίο εκτός από την ηλεκτροπαραγωγή υπήρξε σημαντική μείωση και στους τομείς της βιομηχανίας και των αερομεταφορών.

Μια ματιά ακόμα στην Ελλάδα: Καθοριστική είναι η ραγδαία μείωση της λιγνιτικής παραγωγής και στάσιμες οι εκπομπές της βιομηχανίας.

– Η μείωση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συρρίκνωση της ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη ειδικά την τελευταία διετία, η οποία το 2020 εξέπεμψε 14 εκατ. τόνους CO2 λιγότερο σε σχέση με το 2018. Έτσι το 2020 η Ελλάδα εμφάνισε τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση των εκπομπών από στερεά ορυκτά καύσιμα ανάμεσα στις λιγνιτοπαραγωγές χώρες της ΕΕ σε σχέση με το 2005 (-78,9%).

– Ωστόσο η μείωση των εκπομπών από λιγνίτη συνοδεύτηκε από αύξηση σε αυτές από ορυκτό αέριο (+44% το 2020 σε σχέση με το 2013) αλλά και από την εμφάνιση μονάδων ορυκτού αερίου στη λίστα με τους 10 μεγαλύτερους ρυπαντές στην Ελλάδα το 2020, για πρώτη φορά από την έναρξη της 3ης φάσης του ΣΕΔΕ το 2013.

– Το 2020 ήταν η πρώτη χρονιά που οι εκπομπές από την ενεργοβόρο βιομηχανία (11,5 εκατ. τόνοι) ξεπέρασαν αυτές από λιγνίτη (9,2 εκατ. τόνοι).

Νομοσχέδιο ΥΠΕΝ

Με νομοσχέδιο το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θεσπίζει τον τρόπο κατανομής των εσόδων από τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπών αερίων ρύπων για την περίοδο 2021-2030. (Το 2020 τα έσοδα από τους πλειστηριασμούς ρύπων ήταν περίπου 500 εκατ. ευρώ ενώ για το 2021 υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσουν τα 800 εκατ. ευρώ.)

Το νομοσχέδιο προβλέπει η κατανομή των πόρων να ορίζεται σε ετήσια βάση με υπουργική απόφαση.

Συγκεκριμένα:

  • Ποσοστό τουλάχιστον 60% των εσόδων θα αποτελεί πόρο του ΕΛΑΠΕ (Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ).
  • Ποσοστό των εσόδων, το οποίο καθορίζεται κατ’ ανώτατο όριο, θα κατευθύνεται προς τις επιχειρήσεις που έχουν δικαίωμα αντιστάθμισης διότι εκτίθενται σε σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα και όποιο ποσό δεν χρησιμοποιείται για αυτόν τον σκοπό, κατευθύνεται στον ΕΛΑΠΕ.
  • Ποσοστό των εσόδων θα διατίθεται για την πραγματοποίηση έργων εξοικονόμησης ενέργειας, για την υποστήριξη χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων και δράσεις για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης κ.λπ.
  • Ποσοστό έως ένα τοις εκατό (1%) των εσόδων θα διατίθεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για να καλύψει συνδρομές και υποχρεώσεις σε θέματα κλιματικής αλλαγής και προστασίας της στιβάδας του όζοντος που απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις που έχουν υπογραφεί από την Ελλάδα, καθώς και από συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς.

Αποφασιστική στροφή

«Για να συνεχιστεί η κλιματική πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στους τομείς του ΣΕΔΕ στην Ελλάδα, πρέπει να συνοδευτεί από σοφές επιλογές για το μέλλον. Η Ελλάδα έχει πεπερασμένους πόρους και ως εκ τούτου δεν διαθέτει την πολυτέλεια και άλλων ολέθριων επιλογών τύπου “Πτολεμαΐδα 5”. Πρέπει, συνεπώς, να κατανοήσουμε το ραγδαία εξελισσόμενο πολιτικό τοπίο στην Ευρώπη και να συνειδητοποιήσουμε ότι τυχόν επενδύσεις σε νέες μονάδες ορυκτού αερίου θα καταλήξουν stranded assets (σ.σ.: σε ελεύθερη απόδοση, λανθασμένη επιλογή ή απομονωμένο περιουσιακό στοιχείο) μέσα σε λίγα χρόνια. Το ενεργειακό μέλλον της χώρας περνά μέσα από την αποφασιστική στροφή στις ΑΠΕ, την εξοικονόμηση και την αποθήκευση ενέργειας», δήλωσε ο Νίκος Μάντζαρης, αναλυτής πολιτικής και συνιδρυτής της περιβαλλοντικής δεξαμενής σκέψης The Green Tank.

Από την ανεξάρτητη δεξαμενή σκέψης think tank E3G, η Manon Dufour δήλωσε ότι το πακέτο της ΕΕ «fit for 55» για την κλιματική αλλαγή «έρχεται στη μέση μιας τεράστιας κοινωνικοοικονομικής κρίσης. Η ΕΕ πρέπει να είναι ακόμη πιο προσεκτική για τις κοινωνικές επιπτώσεις». Αυτό είναι και το ζητούμενο στον μακρύ δρόμο για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

του Φίλη Καϊτατζή

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο