Καθώς εισερχόμαστε πλέον φανερά σε έναν νέο κύκλο γεωπολιτικών εξελίξεων, μετά το διάγγελμα του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και τη γενικευμένη εισβολή στην Ουκρανία, ζητούμενο παραμένει η διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού των κρατών της ΕΕ, που εξαρτώνται από το φυσικό αέριο των παραγωγών χωρών, όπως είναι (κυρίως) η Ρωσία. Εκτιμήσεις αναλυτών (πριν από το διάγγελμα) υπογράμμιζαν ότι «η επίδραση στις ευρωπαϊκές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω της απότομης ανόδου των τιμών του φυσικού αερίου, είναι σχεδόν οκτώ φορές μεγαλύτερη από την επίδραση της αύξησης των τιμών του άνθρακα».

Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, ένας ακόμα παράγοντας που προκαλεί αναταράξεις και αστάθεια στις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης και παγκοσμίως είναι η γρήγορη μετάβαση από τον άνθρακα σε καθαρή ενέργεια και η στροφή στις ΑΠΕ.

Οι ισχυρισμοί αυτοί είναι «τουλάχιστον παραπλανητικοί», αναφέρει ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ): Δεν πρόκειται για κρίση ΑΠΕ ή καθαρής ενέργειας. Αυτή είναι μια κρίση στην αγορά φυσικού αερίου. Μια σειρά ζητημάτων επηρεάζουν τον τομέα του φυσικού αερίου, όπως είναι η εξαιρετικά γρήγορη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας (μεσούσης της πανδημίας το 2021), οι εργασίες συντήρησης βασικών υποδομών αερίου και η έλλειψη επαρκών ποσοτήτων προμήθειας του ορυκτού καυσίμου από τη Ρωσία.

Ο τουρκικής καταγωγής νέος εκτελεστικός διευθυντής του ΙΕΑ και επίτιμο μέλος στο club της ποδοσφαιρικής ομάδας της χώρας του Γαλατά Σαράι Δρ. Fatih Birol τονίζει: «Η σημερινή κατάσταση μας δείχνει ότι τα ενεργειακά συστήματα αντιμετωπίζουν σημαντικούς κινδύνους αν βασίζονται υπερβολικά σε έναν προμηθευτή και σε ένα βασικό στοιχείο. Σήμερα, είναι το φυσικό αέριο αύριο, θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο, όπως το λίθιο – έχει τον ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης, με τη ζήτηση να αυξάνεται πάνω από 40 φορές τις επόμενες δεκαετίες». Αυτός είναι ο λόγος, συνεχίζει ο Fatih Birol, για τον οποίο προτρέπω τις κυβερνήσεις να δράσουν τώρα για να αντιμετωπίσουν τις σημερινές προκλήσεις ενεργειακής ασφάλειας και αυτές του μέλλοντος.

Σενάρια ΙΕΑ

O Διεθνής Οργανισμός προχωράει ένα βήμα παρακάτω, διευκρινίζοντας ότι αυτό που πρέπει να μας απασχολήσει είναι ότι στροφή στις ΑΠΕ δεν σημαίνει και ότι ο δρόμος προς μηδενικές εκπομπές το 2050 θα είναι ομαλός: Οι τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, από ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες μέχρι ηλεκτρικά οχήματα και αποθήκευση μπαταριών, απαιτούν ένα ευρύ φάσμα ορυκτών και μετάλλων. Η ζήτηση ορυκτών το 2040 κυριαρχείται από γραφίτη, χαλκό και νικέλιο.

Βάσει του Σεναρίου Δηλωμένων Πολιτικών (STEPS) και του Σεναρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDS) του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, η παγκόσμια μετάβαση στην καθαρή ενέργεια θα έχει εκτεταμένες συνέπειες για τη ζήτηση ορυκτών τα επόμενα 20 χρόνια.

·     Η παγκόσμια εγκατεστημένη ισχύς της αιολικής ενέργειας έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, ωθούμενη από τη μείωση του κόστους και την υποστήριξη της ανανεώσιμης (κατ’ άλλους στοχαστικής) αυτής ενέργειας σε περισσότερες από 130 χώρες. Η κατασκευή – εγκατάσταση ανεμογεννητριών θέλει σκυρόδεμα, χάλυβα, σίδηρο, υαλοβάμβακα, πολυμερή, αλουμίνιο, χαλκό, ψευδάργυρο και σπάνιες γαίες (REE).

·     Η παγκόσμια χωρητικότητα φωτοβολταϊκών έχει αυξηθεί σχεδόν 20 φορές την τελευταία δεκαετία. Η ηλιακή ενέργεια θα σημειώσει νέα ρεκόρ ανάπτυξης ετησίως μετά το 2022, αντιπροσωπεύοντας το 45% έως το 2040, με αποτέλεσμα σχεδόν τον τριπλασιασμό της ζήτησης χαλκού. Αύξηση παρουσιάζει και το πυρίτιο.

·     Η ζήτηση ορυκτών από τη γεωθερμία (αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1%) υπερ-τετραπλασιάζεται μεταξύ 2020 και 2040, αποτελώντας σημαντική πηγή ζήτησης για νικέλιο, χρώμιο, μολυβδαίνιο και τιτάνιο. Η γεωθερμία αντιπροσωπεύει παγκοσμίως το 80% της ζήτησης νικελίου, σχεδόν το μισό της ζήτησης χρωμίου και μολυβδαινίου και το 40% της ζήτησης τιτανίου.

·     Η υδροηλεκτρική ενέργεια και η βιοενέργεια αντιπροσωπεύουν η καθεμία περίπου το 2% της μεγάλης ζήτησης χαλκού από όλες τις προσθήκες ισχύος χαμηλών εκπομπών το 2040.

·     Μεγάλη είναι η ζήτηση ορυκτών από την πυρηνική ενέργεια –κυρίως χρώμιο, χαλκό και νικέλιο– κατά περίπου 35% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2020, φθάνοντας σχεδόν έως το 2040 τους 70 kt (ποσότητα θερμότητας για την αύξηση της θερμοδυναμικής εντροπίας ενός συστήματος). Η ζήτηση αυτή αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 6% της συνολικής ζήτησης από ισχύ χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

·     Η τεράστια επέκταση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας χρειάζεται μεγάλη ποσότητα ορυκτών – μετάλλων, με τον χαλκό και το αλουμίνιο να είναι τα δύο κύρια υλικά. Με βάση τις μέσες τιμές των τελευταίων 10 ετών, το κόστος χαλκού και αλουμινίου εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει περίπου το 14% και το 6% της συνολικής επένδυσης στο δίκτυο αντίστοιχα.

·     Η ζήτηση ορυκτών από ηλεκτρικά οχήματα και αποθήκευση μπαταριών δεκαπλασιάζεται στο STEPS και πάνω από 30 φορές στο SDS κατά την περίοδο έως το 2040.

·     Η ταχεία ανάπτυξη της χρήσης υδρογόνου υποστηρίζει τη μεγαλύτερη αύξηση της ζήτησης για νικέλιο και ζιρκόνιο για χρήση σε ηλεκτρολύτες και για μέταλλα της ομάδας χαλκού και πλατίνας για χρήση σε ηλεκτρικά οχήματα κυψελών καυσίμου (FCEV).

Ο ΙΕΑ καταλήγει ότι οι επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια αυξάνονται σταδιακά, αλλά παραμένουν πολύ μακριά από αυτό που χρειάζονται για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης για ενεργειακές υπηρεσίες με βιώσιμο τρόπο. Οι επενδύσεις αναμένεται να τριπλασιαστούν μέχρι το 2030, με στόχο το μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα το 2050, που συνάδει με τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 °C.

Απαραίτητο το φυσικό αέριο

Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας θεωρεί ότι η αλληλεξάρτηση μεταξύ ασφάλειας, φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας δεν πρόκειται να εκλείψει σύντομα. Το φυσικό αέριο θα διατηρήσει έναν σημαντικό ρόλο για πολλά ακόμα χρόνια, ειδικά σε οικονομίες –όπως της Ευρώπης– που έχουν μεγάλες εποχικές διακυμάνσεις στη ζήτηση.

του Φίλη Καϊτατζή

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο

Προβολές: 55